[ovitek platnice]

BOSNIA Seraphica
seu Chronologica Historia
Provinciae Bosniae 1777.

(sigillum bibliothecae)
BIBLIOTECA
P. P. FRANCISCANORUM
LJUBLJANA

Protocollum Provinciae
Croatiae Carnioliae

[I]

N' ^o 1.

Bosnia Seraphica
seu
Chronologico-Historica descriptio
Provinciae Bosnae
dein
Bosnae Croatiae
Nunc
Provinciae S. Crucis Croatiae Carnioliae
Ordinis Minorum S. Francisci
strictioris observantiae
nuncupatae
in
tres partes divisa
In quarum prima
Pertractantur ea, quae gesta sunt usque ad divisionem
Provinciae in Provinciam Bosnam Argentinam, et
Provinciam Bosnam Croatiam
In secunda
Discutitur status Provinciae Bosnae Croatiae post
ejus divisionem usque ad moderna tempora
In tertia
Historiae singulorum extantium texuntur Conventuum
congesta
â
P. F. Mauro Faidiga ejusdem Ordinis
et Provinciae Alumno.
Anno 1777

(sigillum bibliothecae)
BIBLIOTHECA
P. P. FRANCISCANORUM
LJUBLJANA

[II]

Protocollum

Provinciae

Nota Bene. Ex officiosis Provinciae Notatis, quae in archivo Labacen. habentur, liquet P. Maurum Faidiga, in saeculo Antonium dictum, natum fuisse die 10 Januarii 1734, Ordinem Seraphicum ingressum 23. Sept. 1753 sub provincialatu P. Vincentii Mariaschitz, mortuum vero Labaci 12 Junii 1790.

[1]

Pars prima
continet ea, quae gesta sunt usque ad divisionem
Provinciae Bosnensis in Bosnam Argentinam
et Bosnam Croatiam.

Caput primum
De situ, nomine, fluviis et fertilitate Regni
Bosnensis.

§ 1^mus
De nomine regni Bosnensis.

I. De nomenclatura Regni et populi Bosnensis scriptores quidem non conveniunt, omnes tamen non nisi in duas abeunt sententias. Sunt aliqui, qui praetendunt Regnum Bosnae mutuâsse denominationem â fluvio idem Regnum alluente dicto Bosna; sic enim dicit Mich. Baudrand apud Terrarium in lexic. geogr. fol. 126: Bosna, seu Bosnia regio fuit Serviae, sic dicta a flumine per eam labente; Christophorus Cellarius Geogr. ant. et nov. c. 12. fol. 73. idem asserit dicens: Bosnia est inter fluvios Unnam, Savam, Drinum et Montes Bebios, hoc est inter Croatiam, et Serviam nomen â Bosna fluvio habet; quos sequitur P. Joseph. Bedekovich de Nat. Solo S. Hieronymi, part. 1. c. 43. n. 19. fol. 171. P. Michael Fodoi in Geogr. orb. Terraquei fol. 232.

II. Verisimilius tamen videtur nomen Bosnia derivari â populo, qui primitus hanc regionem incolebat, dicto Bessi, subin mutata littera E in O, prout saepius contingit; vocabantur Bossi, â quibus nomen regioni adhaesit, quae primò Bossina, seu Bossena, dein omissa littera i. Bosna et Bosnia vocari coepit, quod nomen adhuc hodiedum retinet, prout refert Ant. Bonfinius Rer. Hungar. dec. II. lib. 10. pag. 236. dicens: Bessi â Graecis sic appellati â Bulgaris ex inferiori Mysia ejecti in superiorem submigrarunt et proxima Savo regionem incoluere, quam intercepta littera Bosnam a Bessis vocavêre Cui adstipulatur Sebast. Münsterus in sua Cosmogr. lib. 4. c. 74. fol. 1224. dum ait: Vor Zeiten ist ein Volk gewesen in der Bulgarey, das hat geheissen Bessi und als sie nicht möchten eins bleiben mit den Bulgarn, sonder wurden von ihnen aus dem Land gestossen, zogen sie aus dem Untern Mysia und kommen in das Ober Mysiam, sez-

[2]

ten sich da an das Wasser der Sau und mit der Zeit war das E in den Nahmen dieses Volks verwandlet in ein O und ward aus Bessen Bossen, desgleichen in andern viell Nahmen beschehen ist, als die Insel Ptolomaeus Melitam nenet, wird zu unsern Zeiten Malta geheissen, also Scandia und Scondia.

III. Quo anno Bessi ex inferiori Mysia, seu Bulgaria, in superiorem Mysiam, quo nomine tunc hodierna Bosnia insignita erat, transmigrarint, apud Historicos nil certi reperire est: eos tamen jam ante Christi nativitatem hanc regionem incoluisse, constat tam ex Theat. Hist. tom. 1. pag. 290. ubi Bosnia a Mitridate Ponti Rege expugnata dicitur, et Romanis tributaria mansisse asseritur Anno mundi conditi 3881. Sicque centum, et ultra annis ante Christum natum. Quamvis verò in divisione Provinciarum sub Octaviano Augusto Bosnia sub generali nomine Pannoniae inferioris nota fuisset, ut patet ex Cluverio, qui Introduct. Geogr. lib. 4. c. 1. districtum Pannoniae inferioris declarans, sic scribit: Pannonia inferior, quae est secunda consularis, complectitur Bosnam, Slavoniam, et quantum Danubium, Dravum, Arbonemque amnes interjacet ea tamen sub declinationem Romani imperii in sua nomenclatura Bosnae perseveravit.

§. II.

De situ, terminis, et fertilitate Regni Bosniae.

I. Bosnia communiter dividitur in superiorem, et inferiorem, superior dicitur Herzegovina, seu ducatus S. Sabbae, inferior vero reliqua pars ejusdem: melius tamen conveniret nomen inferioris Bosniae ducatui S. Sabbae, et alteri parti Croatiam versus nomen Bosniae superioris, quod me convincit id asserere, est, quia partes omnes occidentem versus superiores dicuntur, et partes ad orientem declinantes inferiores appellari consueverunt, prout patet de Mysia superiore, et inferiore, etenim Mysia Inferior ad orientem deflectens semper Bulgariae nomine designabatur, et Servia cum Bosnia, quae Provinciae ad occidentem Bulgariae sunt, nomine Mysiae Superioris ab antiquis et recentioribus Scriptoribus nobis innotum. Sic quoque Carniolia superior ad occidentem, et inferior ad orientem suum situm habet.

II. Bosniae regnum nunc â septentrione â Sclavonia per Savum fluvium separatur, ad meridiem per montes Bebios â Dalmatia secernitur, Herzegovina verò ditionem Ragusinam

3

attingit, ad occidentem tenet Croatiam; quam â Bosnia fluvius Unna, et non Verbas, prout aliquibus placuit, dividit; si enim fluvius Verbas Croatiam â Bosna divideret, tunc et Bannialuca, quae prius Bassarum Bosniae sedes erat, et fortalitium janizae, quae metropolis Bosniae erat, in regno Croatiae sita essent, ubi tamen nemo Scriptorum ullo unquam tempore colocata esse asseruit. Orientem versus Bosnia â Servia per fluvium Drinum secernitur.

III. Bosniae regionem plerique Scriptores odiosam reddunt, dum eam asperam, montosam, et infrugiferam plus aequo describunt, quorum testimonia magis auctoritati, quam experientiae innituntur: unde placuit in descriptione hujus regionis sequi opinionem P. Philippi ab Occhievia ejusdem regionis filium et continuum incolam; hic etenim magnae experientiae vir totam quasi Bosniam peragravit, dum ut Minister Provincialis suos fratres per totum regnum divisos visitâsset. Non est negandum, Bosniam montibus abundare, sed falluntur, qui hos montes arbitrantur esse Montes Gelboe; nam nulli sunt in Bosnia montes, qui pratis, nemoribusve non gauderent, imo et rivulis aquarum viventium hominum visum oblectant et exhilarant animum: flumina, quae pisces etiam pretiosus procreant, ex utraque parte, campis, agrisque excultis cum planis tum colliculosis stipantur fertilissimis: reperiuntur quoque auriferae aquae, nullumque est reperire metallorum genus, quod ex montibus Bosnensibus erui non posset, interim ferrum cum calybe in majori copia reperitur, et fabricatur, atque ad exteras partes educitur, alia metalla quaerere, et manifestare ob secretam quamdam politiam vetitum est, timent fors Turcae, ne tanto thesauro manifestato desideria Christianorum Principum nimis excrescerent. Demum in salinis superioribus, et inferioribus sunt putei subministrantes in abundantia aquam salsam viridi subflavo colore nitentem, quae artificiosè recocta optimum et tam candidum sal tribuunt, ut non nisi per gustum ab albissimo saccharo distinguatur. Vineae in Bosnia non sunt ita copiosae, non quia terra inepta, quinimo loca illic sunt aptissima omnigeni procreandi vini, sed quia talis est dispositio jus dicentium, ne Mahometicae legis sectatoribus occasio praebeatur eamdem legem praevaricandi; etenim illis lege prohibitum est vina bibere saltem publicè, nam occultè saepius nocturno tempore, prout â quodam ejusdem regni incola

4

relatum habeo, vinum in suas domos deportant ad exhilarandum animum. Olerum, pomorum, pyrorum, aliorumque id genus (pauca, quae hiemalem rigorem non tolerant, si excipias) copia frequentissima, speciesque innumerae. Pecudibus, non minus, ac pascuis pro aestivo, et pratis, in quibus faenum colligitur pro hiemali eorum nutrimento; abundat omnigenis verbo dicendum: Bosniam privari re nulla ad commode sustentandam vitam humanam.

IV. Fluvii principaliores in Bosnia inferiori sunt sequentes: primò Drinus, per quem Bosnia â Servia dividitur; hic fluvius per viam in se recipit alios minores fluvios utpote Draniza, Sitniza, et Lim penes Drinawar, et dein penes Ratscha, ubi Drintza fl. se conjungit â Savo absorbetur. 2' ^do fluvius Bosna ab ipso regno nomen sumens, quia per medium fermè ejusdem regni fluit, qui, postquam in via fluvios Misna, Lassva, Ussora, et Spretza ad se suscipit, penes Arckium â Savo abripitur. 3' ^tio Verbass fluvius in se recipit Plena, seu Pliva, et Verbanya fluvios penes Lewaz in Savum influit. 4' ^to Unna fluvius, qui Onnaza, et Sanna in se recipit, quique Croatiam â Bosnia secernit, pariter â Savo absorbetur. Cettin fluvius oritur in Bosnia, sed per Dalmatiam fluit, et non procul ab Almiza mari commiscetur. Esset hic etiam sermo faciendus de nominatissimo fluvio Savo, qui Sclavoniam â Bosna dividit, sed quia hic etiam Carnioliam pertransit, et in eaque oritur, ejus mentio in descriptione Carnioliae fiet.

V. In Bosnia superiori seu ducatu S. Sabbae oritur Moracca fluvius, qui fluit per Albaniam, ubi in Bojanam fluit, et in sinum Narentinum effunditur, sunt et alii minores momenti fluvii ut Hargine, Bune, et Boigava, qui parem cum Moracca terminum habent.

VI. Quantum ad Regimen politicum, dividitur Regnum in tres praefecturas, quas iuxta morem Turcarum Sangiacatus appellare placet, et nominantur Sangiacatus Banialucensis, Saraliensis, et Orbacensis, quorum cuilibet unus praefectus praeest, et his major est Bassa Bosnensis, qui nunc in Traunik residet.

VII. Arces, et Urbes, aliaque loca principaliora quae in regno Bosnae sita /…/, murata, et milite praesidiario munita sunt, P. Philippus ab Occhievia hoc ordine nobis nota facit, et quidem

5

In Bosnia inferiori ab oriente ad occidentem

In Bosnia Superiori

Versus Cettinam et Primoriam

Versus Croatiam, et in eadem Croatia
quae Bosnensis Praesidis jus audiunt

§. III.
De variis Regum, et regnandi modis.

I. Bosnia olim sub nomine Pannoniae inferioris, ut memini §. 1. nota erat, et excusso Romanorum jugo denuo suum nomen assumpsit, ac sub nomine Dalmatiae antiquae non tamen suppresso suo nomine innotuit, donec non fuisset stipendiaria Regum Hungariae facta. Quo autem anno Bosnia Hungaricae coronae adjuncta fuerit? variant Scriptores, aliqui enim contendunt, ut Szentivanius , Bosnam sub Bela II. Hungariae Rege coronae Hungariae adjunctam fuisse A. C. 1138. Orbinus narrat, eam cum Cresimiri IV. Dalmatiae, et Croatiae regis filia Hungariae obvenisse Hungarici Scriptores plerique vi armorum acquisitam contendunt. P. Edmundus Pock, Bosniam â Carolo Roberto Neapolitano, qui ┬ anno 1309. Rex Hungariae salutatus, et sequenti coronatus fuit, una cum Dalmatia, Croatia, Servia, Romania, Lodomiria, Cumania, Bulgaria et Rascia

6

corona Hungariae adjectam refert: verum P. Pock sententiam â veritate alienam esse facile conjicitur ex testimonio Innocentii III. qui, postquam accepisset, quod Culinus Bosniae Bannus ab Archiepiscopo Spalatensi, et Episcopo Traguriensi ejectos Patarenos in Bosniam receperit, hortatur Emericum Hungariae Regem, ut Culinum ad ejiciendos hereticos compellat datis litteris incip. Accepimus Later. V. id. Octob. A.C. 1200. Pont. an. III. Unde apparet eorum Bannum Bosniae jam Regi Hungariae subjectum fuisse, cum compelli nonnisi subditus possit.

II. Quamvis verò certum tempus, quo Bosnia ad Hungariam devoluta fuerit, assignari nequeat, praesertim cum Scriptores Hungarici eam armis subactam fuisse contendant, verisimilius tamen dicendum esse autumo, Bosniam unàcum Dalmatia, et Croatia Coronae Hungaricae adjunctam fuisse tempore S. Ladislai Bela I. Regis filii, qui anno C. 1071. regnare coepit, et 30. Julii 1093 mortem oppetiit, circa A. C. 1083. cum morte Demetrii Zvonimeri, vel ut aliis placet Zelomiri Dalmatiae Regis, qui sororem S. Ladislai in uxorem habuit, quique, cum sine liberis, quibus regnum Dalmatiae committeret gubernandum, ex hac vita decessisset, illud suae conjugi legavit, cui tunc Bosnia incorporata fuisse creditur: Regina adversa valetudine laborans, cum neminem haberet, cui regnum aequius legaret, fratri, et posteris addiscit, jussitque dein Dalmatiam, et Croatiam universam Hungariae ditionis haberi. Ita Ant. Bonfinius Rer. Hungar. dec. II. lib. 2. pag. 156. cui consentit P. Bedeckovich in vit. S. Hieron. p. 2. c. 32. fol. 201.

III. Tempus, quo Bosnia in regnum evecta fuit, certum ob multiplicitatem Scriptorum inter se diversa sentientium statui haud potest. P. Glavinich de orig. Prov. Bosniae c. 1. pag. 14. ait, Stephanum, qui ad annum 1340. ut patet ex litteris Benedicti XII. incip. Ex relatione datis Avenione II. Kal. Mart. ann. D'ni 1340. Pont. an. VI. regnavit, fuisse ultimum Bannum Bosniae, cui successit ejus nepos Stephanus Tuarcko, qui primus fuit Rex Bosniae coronatus Catholicis, et Franciscanis addictus. Videtur id repugnare litteris Urbani V. incip. Confortare datis Romae apud S. Petr. XIX. Kal. Jan. A. D. 1369. Pont. an. VIII. in quibus hortatur Stephanum Juniorem Catholicum, quem adhuc Bannum appellat, ad constantiam contra Stephanum Seniorem schismaticum, qui eum persequebatur, cujus

7

partes Ludovicus Rex Hungariae defendendas suscepit, quem etiam ab insectatione fratris liberavit, et haereticos ex Bosnia ejecit, etenim quamvis â Pontifice hic Stephanus Bannus appelletur, idem etiam Rex primus Bosniae a Ludovico I. (non II. ut P. Glavinich asserit, quia Ludovicus II. coronatus est Rex Hungariae primò A. C. 1516. quo anno Bosnia jam â Turcis subjugata fuit) Rege Hungariae ob insigne in Tartarorum ê regno suo expulsione auxilium praestitum inauguratus fuit, et corona regia cum subjectione tamen erga coronam Hungariae redimitus fuit, ut habet P. Bedeckovich in vit. S. Hier. p. 1. c. 43. n. 19. pag. 171. Continuat. Fleury Hist. Eccl. tom. 29. pag. 85. ad an. 1463. qui asserit, Bosniam in regnum evectam fuisse, ac propriis suis regibus paruisse ab anno 1357. usque ad annum 1463. quo anno Bosnia â Turcis subjugata fuit, de qua re sermo redibit.

IV. Post mortem Stephani Tuartko, Stephanus Dabiscia, secundus Rex Bosniae Stephanus Tuerbo, aliter Tuartkus II. Ostoya, et Stephanus Jablanovich per 44 annos inter se variè armorum fortuna collidebant, jamque unus in una parte, alter in altera regnavit, nullusque eorum solium suum stabilivit, quibus successivè consumptis Proceres Stephanum Thomam Ostoyae filium in regem elegerunt, quia verò defectu Natalium laborabat, […] natus quippe erat ex Ostoya Rege, et alia conjugata dicta Vojaccia, eum Eugenius IV. supra defectum hujusmodi dispensavit datis litteris incip. Attendentes Romae apud S. Petrum Cal. Jun. an. D. 1445. an. Pont. XV. Hic Rex erat â S. Jacobo de Marchia ad fidem catholicam conversus; erat enim infectus haeresi manichaea, et dicitur regnâsse usque ad annum 1461. quo anno â suo filio Stephano occisus fuit, qui post eum annis duobus dumtaxat regnavit usque ad occupationem regni per Mahometem II. Turcarum Imperatorem, quod anno 1463 accidit.

§. IV.
De occupatione Regni Bosnensis per Maho-
metem II. Turcarum Imperatorem, deque
Religione hujus Regni gentis.

I. Regnum Bosniae fuisse anno 1463. â Mahomete II. Turcarum Imperatore subjugatum, omnes prorsus historici conveniunt: ast in assignanda ratione, et occasione, qua usus fuit Mahomet in occupatione Bosnensi discrepant: aliqui dicunt Turcarum Imperatorem amicitiae causa

8

Bosniam intrasse, ac Stephanum ex fortalitium janiczae ad familiare colloquium evocâsse familiariterque sibi conversantem propriâ manu trucidasse, sicque Stephanus Regnum, quod dolo acquisivit â suo Patre, una cum vita amisit. P. Bedekovich p. 1. c. 57. pag. 260. in vita S. Hier. vocat hunc Stephanum ultimum Regem Bosniae Vojaccium quasi ex concubina Vojaccia natum, verum huic manifestè adversatur Bulla Eugenii IV. incip. Attendentes , ut §. praecedenti memini, in qua dispensat Stephanum Thomam ab Ostoya Rege progenitum Supra defectum Natalium, non vero Stephanum Stephani Thomae Regis filium.

II. Seriem verisimiliorem occupationis regni Bosnensis â Mahomete II. Turcarum Imperatore factae invenio tum in P. Francisco Glavinich de orig. Prov. Bosnae c. 3. pag. 16. et sequ. tum in P. Josepho Bedekovich p. 1. c. 57. pag. 260. qui etsi in aliquibus discrepent, in substantia tamen conveniunt, et referunt: quod Thomas Rex, cui conjux erat Catharina Dunssa ducatûs S. Sabbae, duos habuerit filios Stephanum, et Radivojum, qui cupidine regnandi allecti Thomam Regem et Patrem una nocte trucidarunt sparso in vulgus rumore Regem morbo familiari mortuum esse, quo mortuo filii sibi regnum diviserunt, et Stephanus resedit in Castro Jaicze. Huius necis conscius erat, quidam puer Ronorarius, seu nobilis Ephebus, qui cum praemium promissum non reportâsset, rem totam ad Reginam Catharinam detulit. Haec muliebri fastu, quamvis Catholica vindictae magis, quam boni publici cupida, Mahometem, quorum Thomas speciali familiaritatis, et Fraternitatis vinculo colligatus erat, in Bosniam evocavit, qui condignum de paricidiis supplicium exigeret. At Mahometes hac captata invadendi regni occasione cum 150. millibus equitum, magnaeque vi peditum Bosnam ingressus, ipsum Regem Stephanum, ex fortalitio Jaiczensi dolose ad familiare colloquium evocatum suamet barbarus manu interfecit, et cute exui jussit, sicque Mahometes regno Bosnensi potitus est.

III. Quamvis vero Mathias Rex Hungariae valido exercitu fortalitium Jaiczense una cum 27. oppidis eodem adhuc anno, ut refert Cont. hist. Eccl. Fleury tom. 29. pag. 85. expugnaverit, et caeperit, in qua expugnatione et mulieres non exigua dederunt virilis fortitudinis specimina, non tamen multum post tempus Mahomet II. majori furore accensus Bosniam totam una cum Castro Jaiczensi subjugavit anno 1527. ut habet P. Farlato tom. 4. fol. 76. sub cujus dominio adhuc hodiedum gemebunda suspirat teste Sebastiano Münstero in sua Cosmogr. lib. 4. c. 74. pag. 1224. Unde valde hal-

9

lucinari videtur R'mus D. Balthasar Adamus Kerscelich in sua hist. Eccl. Cath. Zagrabiensis, qui tom. 1. c. 14. pag 206. ait: anno 1500 Turcae Jaiczam oppugnarunt, sed a Joanne Corvino caesi et fugati sunt. […] Edicat, quaeso, quando Joannes Corvinus in Hungariae regno gubernator, seu administrator fuit? Ego honori tanti viri parcerem, nisi se propriis armis jugulâsset, ait etenim loco cit. Ladislaum posthumum fuisse Regem Hungariae, quo in minoratu existente Joannes Corvinus Hunyad regni gubernator extitit ab anno 1440. usque ad annum 1453, quo anno Ladislaus regnare coepit. Quomodo itaque anno 1500 Turcas stravit? ubi nec ejus filius Mathias Rex Hungariae amplius vivebat, utpote juxta ipsum jam anno 1490 defunctus. […]

IV. Occupata Bosnia per Mahometem multae nobiles familiae, ut Kolonichiana, Gussichiana, Paulovichiana, Despotovichiana, Stranilovichiana, Vukszaniana, Chernovichiana, Nemanichiana, Brankovichiana, et pleraeque aliae, inter quae erat familia antiquissima Comitum Ursini â Castro Blagay in superiori Bosnia sito Blagajana dicta, quae nunc in Carniolia inter florentissimas est, maluerunt ê Bosnia emigrare, quam collum Turcico jugo subdere, etiam plebeus populus non exigui numeri, se ad partes Croatiae et Sclavoniae translocavit, vel maximè autem ad partes inferioris Hungariae ad circumviciniam civitatum Soproniensis, et Posoniensis, qui hodiedum moribus et lingua Slavo-Bosnensi utuntur, Croataeque Bosnenses nuncupari non dedignantur: quamvis non desint, qui eos idiomate germanico loco Wosner Krabol, vel ex ignorantia, vel ex contemptu Wassner Krabol† appellitandos esse contendunt.

V. Religio in Bosnia multis vicissitudinibus obnoxia erat, postquam enim Bosnia Coronae Hungariae adjuncta fuit, reges Hungariae omnem moverunt lapidem, ut in hoc regno Catholicam unicè salvificam fidem implantarent, numquam tamen ê zizania diversarum haeresum penitus expurgatum fuit. Circa an. 1200 Culinus Bosniae Bannus Patarenos ab Archiepiscopo Spalatensi, et Episcopo Traguriensi ejectos in Bosniam recepit,

10

ut patet ex litteris Innocentii III. datis Lat. V. idus Oct. Pont. an. III. an. D. 1200. ad Emericum Regem Hungariae. Circa an. 1238. haeretici Valdenses a Petro Valdo sic dicti Bosniam penetrarunt, qui, ut ex Bosnia penitus extirpentur, jussit Innocentius IV. suis litteris incip. Ad aures datis Lugd. III. id. Aug. Pont. an. IV. a. C. 1246. Ep'pum Colocensem contra eos Cruciatam promulgare, quibus extincta haeresis Manichaeorum in Bosnia circa an. C. 1340. pullulare coepit, cui extirpandae Franciscani, ut infra magis videbitur, egregiam operam navarunt. Postquam verò Bosnia â Turcis subjugata fuit, plures in ea secta tolerantur, praeter Mahometanam reperiuntur in ea Judaei et Graeci schismatici, multa etiam pars Catholicae veritati adhaeret, quam, ut fidei rudimentis debitè nutriatur, et Ss'mis Ecclesiae Sacramentis indesinenter provideat P'res Franciscani infatigabiliter adlaborant, qui in Bosnia hodiedum tres Conventus et sex Residentias habent, ac 32. Parochias administrant.

Caput II.
De ingressu Fratrum Minorum in regnum
Bosniae, eorum progressu, et Spiritualibus
laboribus.

§. I.
De ingressu Fratrum Minorum in
Regnum Bosnense.

I. P. Franciscus Glavinich de ortu, et Progressu Prov'iae Bosnae c. 1. pag. 13. praetendit PP. Franciscanos intrâsse Bosniam circa annum 1339. dum P. Gerardus Odonis eo tempore Generalis Minister, ad preces Benedicti XII. assumptis quibusdam sociis in regnum Bosniae intravit ad convertendos Manichaeos hereticos. Verum Vicariam Bosnensem longe ante praeextitisse, constat ex pluribus locis P. Lucae Waddingi celeberrimi Ordinis Chronologi, et quidem primò refert tom. 4. nova edit. pag. 129. n. 14. ad annum Christi 1260, eo anno fuisse die 12. Junii celebratum Narbonae Capitulum generale sub S. Bonaventura actuali Ministro Generali totius Ordinis fratrum Minorum, in quo praeter alia erant constituti termini Provinciarum, extiterant enim tunc jam 33. Provinciae, et 4. Vicariae, inter quas Vicaria Bosnensis primum obtinebat locum, et in 8. Custodias erat divisa, et quaelibet Custodia aliquos Conventus sub se continebat, quibus praeerat Custos cujuslibet respectivè Custodiae: Conventus ibidem non ennume-

11

rantur, Custodiae tamen nominetenus specificantur, et quidem fuit

II. 2'^do refert Idem Waddingus tom. 5. Ann. Min. pag. 260. n. 11. et 12. ad Ann. Chr. 1291. quod Nicolaus IV. scripserit Min'ro Pro'ali Sclavoniae, ut duos Fratres suae Provinciae illius idiomatis gnaros, ac scientia, ac pietate conspicuos ad Bosnam mitteret pro illa gente convertenda, ut patet ex litteris Pontificiis ad Stephanum Serviae Regem datis apud Urbem veterem X. Cal. April. ann. IV. Pont. incip. Quoniam inter caetera ubi inter caetera haec notata reperiuntur:

… Cum tu fili carissime zelo fidei, ac devotionis accensus …… Apostolatui nostro duxeris humiliter supplicandum, quod cum in partibus Bosnae tuae ditioni subjectis, sint quamplurimi haeretici pravitate infecti, qui â semita veritatis aversi … fidem Catholicam depravare … moliuntur, aliquas personas idoneas, regionis illius idiomatis non ignaras … mittere dignaremur as partes easdem, ut … ministerio earumdem habitatores illarum partium ad agnitionem verae fidei … salubriter reducantur … Nos, qui licet immeriti Jesu Christi Regis aeterni humani generis Redemtoris vices gerentes in terris, grandi desiderio singulorum salutem appetimus … supplicationi hujusmodi … favorabiliter duximus annuendum. Dilecto filio Ministro Ordinis fratrum Minorum provinciae Sclavoniae, qui personarum sui Ordinis plenam habet notitiam, dantes per alias nostras litteras in mandatis, ut auctoritate nostra duos eligat ex eodem ordine fratres ad praedicta idoneos … quos ad memoratas partes dirigat pro eliminanda ex eisdem partibus haeretica pravitate, ac fide Catholica inibi, divina cooperante gratia salubriter amplianda. His dictis commendat regi ipsos fratres.

III. 3'^tio Bonifacius VIII. litteris suis inc. Licet ex omnibus , datis Romae apud S. Petri III. Cal. Maji an. Pont. IV. anno verò Christi 1298. constituit duos fratres Minores Inquisitores haereticae pravitatis in partibus Serviae, Russiae, Dalmatiae, Croatiae, Bosnae, et Istriae, et requisivit Ministrum Provincialem Sclavoniae, ut duos Inquisitores mittat cum facultate eos amovendi, et alios substituendi, ut magis patet ex ejus Bulla mox subjugenda, cujus tenor est sequens:

12

Licet ex omnibus mundi partibus … teneamur ex officii debito extirpare laetiferam pestem haereticae pravitatis, in partibus tamen Serviae, Russiae, Dalmatiae, Croatiae, Bosnae atque Istriae, Provinciae Sclavoniae imminet nobis haec solicitudo propensius, ubi eamdem pestem … ex evidentia operis, et famae notitia praesensimus, abundantius succrevisse. Cupientes igitur in dictis partibus, et in Archiepiscopatibus Duracen. Antibaren. Ragusino, Spalaten. et Jadren. et dioecesibus suis per aliquos de Fratribus tui Ordinis partem super hoc nostrae solicitudinis adimpleri, discretioni tuae per Apostolica Scripta firmiter praecipiendo mandamus, quatenus … eligas duos de fratribus ipsius Ordinis tuae administrationis … ut Inquisitionis Officium in locis praedictis contra haereticos credentes … exequi studeant diligenter …… Si vero tu … aliquem Inquisitorum hujusmodi ex aliqua forte causa … videris amovendum, ipsum amoveatis, et substituatis loco illius alterum etc.« Ita P. Lucas Waddingus tom. 5. Ann. Min. ad A. C. 1298. pag. 397. n. 2.

IV. 4'^to colligitur ex litteris Joannis XXII. datis Aven. Nonis Junii Pont. anno IX. A. D. 1325. quae reperiuntur in Reg. Vatic. ejusdem Pontificis tomo 1. Ep. 5. fuisse eo anno constitutum Inquisitorem haereticae pravitatis F'rem Fabianum Ordinis Minorum, ut patet ex ejusdem litteris ad Stephanum Principem Bosnensem datis incip. Repetita , quae hujus sunt tenoris:

Repetita frequenter multorum fide digna relatio nostrum, et Apostolicae Sedis pulsavit auditum, quod … magna haereticorum caterva de multis, et variis partibus congregata ad principatum Bosnensem sub fiducia inibi seminandi obscaenos errores, tuteque ibidem confluxit … Cum igitur praedictorum haereticorum nefanda, sed eliminanda seductio in dicto Principatu sicut asseritur, jam multas animas labe resperserit … ac propterea diligentiam tuam plurimum deceat … de principatu praedicto pestem hujusmodi radicitus extirpare … Nobilitatem tuam rogamus … in Domino Jesu Christo … quatenus tu, qui … fidelis es nobis, et Ecclesiae, ac proponis esse cum Dei adjutorio ... ad eli-

13

minandum, et extirpandum … dictos haereticos opem praepares, et impendas … ad requisitionem dilecti filii Fabiani Ordinis Fratrum Minorum Inquisitoris haereticae pravitatis in partibus illis auctoritate Apostolica deputati, et deputandorum imposterum … viriliter assistendo, ut … non solum, qui recti sunt, incolumes perseverent, sed etiam eorumdem haereticorum seductione decepti … ad lumen verae fidei reducantur. Post haec recommendatur Inquisitori assistentia.

V. Dein refert P. Franciscus Gonzaga, quod Provincia Dalmatiae ex Bosnensi prodiderit adhuc sub Gerardo Odonis Generali Ministro, quomodo enim fieri potuit? quod Provincia Bosnensis, quae sub Gerardo ad annum Christi 1339. initium sumpsisse perhibetur, intra paucos annos ita excreverit, ut in aliam subdividi potuerit.

VI. Dicendum igitur est, Provinciam seu Vicariam seu Custodiam Bosnensem initium sumpsisse ad annum Christi 1228. per P. Joannem de plano Carpino comitem S. Francisci, qui fuit legatus ad Tartaros missus, peragrando regiones Hungariae (Bosnae et Sclavoniae) advertit gentem variis erroribus infectam, quam, ut ab iis expurgaret, aliquos fratres Minores in eas regiones induxit, ut habet Waddingus tom. 2. p. 209. n. 86. et Fleurÿ Hist. Eccl. tom. 20.

§. II.
De progressu, et augmento Fratrum in Regno
Bosnensi.

I. Bosniam non multo post conversionem Hungarorum adhuc regnante S. Stephano Hungariae Rege, et Apostolo fidem Catholicam suscepisse, constat ex P. Bedekovich, qui in vita S. Hieronymi part. 2. c. 32. fol. 201. asserit S. Bonifacium fuisse Episcopum Bosnensem et anno 1008. in Russia martyrio affectum, citatque pro se S. Petrum Damiani, Surium, et Petrum de Natalibus, vix enim Episcopatus erigi potuisset, si non saltem aliqua pars Catholica fuisset. Cum autem variae haereses, i.e. tantummodo Bogomili, si excipias Graecos schismaticos, prout visum fuit, in Bosnia pullulare coepissent, populusque saepius his sese inquinâsset, opus erat viris Apostolicis, qui populum ab his erroribus purgarent. Unde postquam fratres Minores Bosniam penetrâssent, zelo fidei accensi omnem adhibuerunt conatum, ut fideles in fide continerent, errantes in viam veritatis reducerent, et infideles in tenebris gentilitatis delitescentes illuminarent.

14

Videntes incolae fratrum Minorum simplicem vitam, quibus non divitiae, non mundani honores, aut quidpiam aliud, quod proprium commodum saperet, cordi erat, sed unicè salutem animarum, et earum spiritualem profectum quaererent, contenti iis, quae eis ad vitae conservationem necessaria erant, eorum paupertate moti multa. Coenobia non tantum in Regno Bosnensi, sed etiam in circumvicinis regionibus ex pia charitate excitarunt, et caritativis eleemosynis providerunt: ad quod opus vel maxime opem tulerunt Sancta exhortamenta Summorum Pontificum /…/ Bannorum Bosniae fervidus Catholicae fidei amor. Provisi fratres Minores Conventibus, in quibus habitarent, et divinum numen diu, noctuque pro conversione gentis, et incremento fidei exorarent, ut conversos in fide solidaret, vacillantes confirmaret, obcaecatos illuminaret, et obduratorum corda emolliret, vestimentis, quibus tegerentur, cibis, quibus pascerentur, leonibus fortiores circumibant Castella, et Civitates, /.../ quaerentes praedam non bonorum, sed animarum, quas omnes e faucibus Draconis infernalis eripere quaeritabant, et ad ovile Christi reducere studebant etiam cum periculo propriae vitae tanto zelo, et fervore, ut non solum â Regibus Summis honoribus affecti fuerint, sed etiam a Summis Pontificibus maximis encomiis decorati extiterint, prout magis edocebit sequens

§. III.
De zelo animarum et spiritualibus laboribus
Fratrum Minorum.

I. Quanto zelo fratres Minores in convertendis haereticis in regno Bosniae, et circumvicinis regionibus desudaverint, facile eruetur ex fructu, quem reportarunt. A. C. 1366. erat Stratimirus Princeps Bulgariae â Ludovico Hungariae Rege subjugatus et captus: deinde cum in manus Ludovici jurâsset, se perpetuam fidem, et obsequium Regi Hungariae praestiturum, reddito regno dimissus est, qui recepta Bulgaria, quoad vixit, pactas conditiones imperataque servavit. Postea Vicarius Bosniae ad seditionem devotissimi Ludovici Regis, hortante Peregrino Episcopo Bosnensi ad Bulgariam regno Hungariae, et Vicariae Bosnae contiguam octo fratres sibi subditos destinavit, qui infra dies quinquaginta ultra ducenta millia hominum converterunt, quorum numerum Rex in tabulas redactum Ministro Generali exmisit; miserunt cum suis gentilibus Principes infideles, juvenes et Virgines,

15

cum junioribus turmatim ad baptisma, haeretici milites, et schismatici ad veritatem fidei, et unitatem Romanae Ecclesiae reversi sunt ipsorum etiam Sacerdotes, et Calugeri sub jugo fidei efficiuntur humiles, qui in sua haeresi nimis antea fuerant pertinaces. Videns piissimus Rex messem distillante Caelo â facie Dei Sinai, at operarios paucos, postulavit â Generali Ministro, ut ad 2000. ad messem magnam mitteret operarios. Hic vero scripsit ad Ministrum Provincialem Provinciae Seraphicae litteras legendas universae fratrum multitudini, quae ad proximam futuram diem magnae Indulgentiae Portiunculae lucrandae constitutam solebat quotannis convenire, ut intellecto fidei felici progressu lubentius ad Dei opus prosequendum assurgerent, prout id magis constat ex epistola Ministri Generalis ad Ministrum Provincialem S. Francisci Provinciae scripta, quam hic sinopticè subjungo:

Carissime Minister

Hesterna die ab Inclyto Rege Hungariae Ludovico et â Vicario Bosnae quasdam litteras, omni spiritus jucunditate plenissimas laetus accepi … Illis siquidem litteris intimatum est mihi, quod recentes per servos suos fratres nostri Ordinis Vicariae Bosnensis, tam magna, et mirabilia Dominus operatur, ut quamvis multi sint numero, nullo tamen modo sufficiant currentes ad sacrae regenerationis lavacrum baptizare … unum ê pluribus intimare cupivi ad petitionem … Regis Hungariae. Vicarius meus Bosnae ad illam patriam, regno ac Vicariae contiguam, octo fratres nostri Ordinis sibi subditos destinavit, qui infra quinquaginta dies, ultra ducenta millia hominum baptizarunt …… Aedificare voluerant loca nostrae Religionis quam plurima, ut fructus virtutis, unitatis, et fidei perseveret … Unum est tamen, quod Spirituali huic gaudio doloris aculeum intermiscet: Messis quidem multa, sed operarii valde pauci … Propterea mihi intimatum est cum fletibus, quod si numerus fratrum non augeatur, immensus fidei fructus negligitur … perditur tota illa Bulgaria populosa, quam Rex ille invictissimus Hungarorum dudum potenter obtinuit … Piissimus Rex praefatus cernens de multis nationibus, ac regnis multos in eodem Sancto proposito, admiratione repletur, et gaudio, devote postulans, ut ex ipsis Fratribus partium diversarum ad duo millia transmittantur, quos valdè religiose collocare disponit … Igitur exurgant viri religiosi,

16

imitatores Filii Dei, et fideles filii beati Francisci, et ad laborem messis viriliter se accingant … Tu vero Minister omnibus Fratribus convenientibus ad Sacram Indulgentiam Portiunculae praesentes litteras distincte, et intelligibiliter legi facias … eisque ex parte mea denunties, ut si qui Spiritu Dei tacti illuc voluerint proficisci, ad meam praesentiam debeant alacriter, et securè venire, ut oboedientia, et benedictione percepta suum jactantes cogitatum in Domino, inspirationem dictam liberius, et securius exequantur. Vale etc. Ita Waddingus Annal. Min. tom. 8. pag. 195. n. 15. et pag. 196. n. 16.

II. A. C. 1372. fuit P. Berengarius de Aragonia denuo â Ludovico Hungariae Rege, et â Vicario Bosnensi missus Avenionem ad Summum Pontificem Gregorium XI. nuntiando messem esse in Bosnae partibus multam, operarios verò paucos: unde eum rogat, ut in Bosniam adhuc alios mitteret operarios. Pontifex illico insinuat Ministro Generali, ut quosdam probos, et doctos Fratres in Bosniam mittat, deditque praedicto P. Berengario 60. Fratres secum accipiendi facultatem, ut patet ex Bulla ejusdem Pontificis incip. Salvatoris Domini data Avenion. X. Kal. Julii Pont. an. II.

III. Cum haeretici, et schismatici viderent, sibi grandem stragem imminere, et suam internecionem non longè abesse, si Fratres Minores in Regno Bosnensi multiplicarentur, omnia excogitabant studia, quomodo Fratres ex regno eliminarent; cum verò apertè ob protectionem Ludovici Hungariae Regis, et ipsius Banni Bosnensis in eos assurgere sibi non fiderent, aliam adinvenerunt viam eosdem Fratres ê medio tollendi, et extra regnum pellendi agebant nempe apud potentes, et divites, quorum sibi simulatis Sanctitatis actibus favorem acquirebant, quantum poterant, ne Fratribus in Bosnae partibus constitutis eleemosynae tribuantur. En ideam modernorum libertinorum! Ut autem Fratres non obstantibus haereticorum et schismaticorum machinationibus vitae necessariis debitè providerentur, et Apostolico muneri tanto alacrius incumberent, quanto magis se corporis necessitatibus provisos intelligerent eis Urbanus V. anno Domini 1369. dedit licentiam in aliis partibus eleemosynam petendi, quod ex ejus litteris incip. Excolentes vineam Domini , quae habentur in lib. Secret. hujus Pont. anno VIII. fol. 16. et hujus sunt tenoris:

Dilectis filiis universis Fratribus Ordinis Fratrum
Minorum professoribus in partibus Bosnae commoran-
tibus praesentibus, et futuris

17

Excolentes vineam Domini Sabbaot, gratiis libenter Apostolicis communimus …: Exhibita siquidem nobis pro parte vestra petitio continebat, quod vos in partibus Bosnae ad praedicandum contra haereticos, quorum consistit ibidem multitudo non modica, constituti adversus ipsos dimicantes, gladio verbi Dei eradicationi ipsorum insistitis toto posse, quodque ipsi versa vice apud potentes, et divites partium earumdem … quantum possunt, impediunt, ne vobis in dictis partibus eleemosynae tribuantur: … Nos igitur, ne contra pietatem impietas invalescat, et ex defectu temporalium, quae illis profecto licet metere, qui Spiritualia seminant, ab incepto, quod absit, ministerio persecutionis haereseos desistatis … vobis, ut extra Vicariam Bosnae tam in Hungariae, quam in Dalmatiae, et Chariae (intellige Croatiae) partibus quascunque eleemosynas petere, et recipere licite valeatis statutis et ordinationibus Apostolicis, et Ordinis praedicti … non obstantibus, quibuscunque, tenore praesentium indulgemus etc. Dat. Romae apud S. Petrum idibus Dec. Pont. anno VIII.« Ita Wad. tom. 8. pag. 213. n. 5.

IV. Quantam messem B. Jacobus de Marchia in horream Domini congregaverit, quotque errantes oves ad gremium, et ovile Christi reduxerit, patet ex ejusdem itineris sociis, qui scribunt de eo, quod ultra 55000. ad fidem ab ipso conversos Sacro baptismatis fonte abluerit, et diebus quinque alia ferme totidem millia baptizaverit: Tum ex epistolis Archiepiscopi Strigoniensis: Eidem vestrae sanctissimae paternitati dat. Strigonii feria 6' ^ta ante Dominicam secundam Adventus, et Capituli Colocensis: Vestrae praesentibus die 4. Dec. 1436. ad summum Pontificem Eugenium IV. qui eum summis laudibus extollunt, item ex testimoniis Alberti Archidiaconi Theniesiensis Vicarii generalis Ecclesiae Chanadinae; Georgii Episcopi Transylvani, et Joannis Episcopi Waradiensis, qui omnes videntes tot fructus, quos S. Jacobus in partibus Hungariae, et Bosniae fecerat, eum supplices rogârunt, ut ad suas respectivè dioeceses veniret, eas âb haeretica labe expurgaturus, prout videre est apud Waddingum tom. 10. fol. 270. 271. 272. et 273. n. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. et 13.

V. Fuisse in hac Vicaria Bonensi plurimos viros Religiosos pietate, et doctrina conspicuos, qui egregiam posuerunt operam in eliminandis ex hoc principatu haereticis, constat ex pluribus diversorum Pontificum testimoniis, qui Fratres Minores Vicariae Bosniae, â zelo fidei, et assiduis in convertendis haereticis, laboribus dilaudarant: Urbanus V. eos commendans Episcopo Bosnensi suis litteris incip. Cum sicut dat.

18

apud Montem Flasconem XII. Kal. Aug. A. D. 1368. Pont. anno V. ubi, quantum ad propositum, ait: Cum sicut laetanter accepimus dilecti filii Fratres Minores in tua dioecesi consistentes circa conversionem, et extirpationem haereticorum, quorum multitudo in ea (Bosnia)manere asseritur, continuis studiis elaborent, decet fraternitatem tuam, cui principaliter onus hujusmodi conversionis, et extirpationis incumbit, eosdem fratres, qui in tanto ministerio tui cooperatores existunt, in charitatis visceribus, ac opportunis auxiliis confovere. Quapropter fraternitatem eamdem hortamur attentè, mandantes, quatenus … eisdem circa conversionem, et extirpationem haereticorum efficaciter assistere non omittas etc.

VI. Bonifacius IX. anno 1400. suis litteris incip. Sacrae Vestrae dat. Romae apud S. Petr. IV. Kal. Nov. Ann. Pont. XI. ad P. Bartholomaeum de Alverna Vicar. Bosn. ubi concessit 4. Conventus aedificandi facultatem, haec habet: Sacrae Vestrae religionis, sub qua mundanis abjectis illecebris cum adjectione voluntariae paupertatis etiam inter infidelium barbaras nationes Verbum Dei, ac Evangelicae veritatis mysteria vestris eloquiis, ac praedicationibus ad lucrifaciendas viventi Deo animas, ut fidei pervigiles, jugiter vigilantes, devotum et sedulum cum humilitatis Spiritu, exhibetis Domino famulatum, promeretur honestas, ut vobis vestris iis praesertim, quae divini cultus augmentum, et vestrae religionis propagationem respiciunt, quantum cum Domino possumus, favorabiliter annuamus etc.

VII. Martinus V. in suis litteris incip. Illius, qui, ut protoplasti datis Gebennis X. Kal. Septemb. ann. D'ni 1418. Pont. an. I. ad Vicarium Bosnensem Ordinis Fratrum Minorum, in quibus inter caetera haec leguntur: Illius, qui, ut protoplasti posteros barathri eriperet â faucibus … seipsum pretium crucis victimavit in ara, vices licet immeriti gerentes in terra etc. …… per piae memoriae Urbanum V. praedecessorem nostrum, intellecto, quod etiam vos in Bulgariae, Valachiae, et Bosnae partibus, in quibus haeretici, et schismatici commorabantur, illos per praedicationem, et exemplum vitae laudabilis cum auxilio divinae gratiae, ad unitatem, et oboedientiam Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Matris cunctorum, et Magistrae jugiter

19

reducere piis et solicitis studiis curabatis – et infra – Nos igitur crebris fide dignorum certiorati relatibus, quod vos vitam ducendo piisimam, divinisque, ex quibus gloria attolitur Altissimi, insistendo laudibus, et Sanctae praedicationis exercendo officium, ad Supernae Majestatis obsequium partium earumdem habitatores, et incolas flectere non tapescitis etc. Waddingus Ann. Min. tom. 10. pag. 3. n. 4. et pag. 295. n. 14.

VIII. Eugenius IV. suis litteris incip. Super gregem Dominicum dat. Rom. apud S. Petr. X.. Kal. Feb. anno D'ni 1444. Pont. an. XIV., in quibus F'rem Fabianum de Bachia Vicarium Vicariae Bosnae, et successores ejus perpetuò et proprio motu Inquisitores haereticae pravitatis instituit, inter alia sequentia habet: … Nos igitur … firmam super eo, quod hactenus dilecti filii Ordinis Minorum professores de Observantia nuncupati, et praecipuè Vicariae Bosnae, qui, ut celebris, et publica fama insinuat, se murum facientes pro domo Domini ad confundendas haeresum superstitiones operam adhibere studuerunt, et student, prout tantae rei necessitas exigit, fiduciam in Domino, ut congruit, acceptantes etc.

IX. Non minori studio Sigismundus Hungariae Rex et postea Romanorum Imperator ferebatur in fratres Minores Vicariae Bosnensis, quam Ludovicus ejus praedecessor in regno Hungariae, unicum sufficit suae pietatis testimonium, dum A. C. 1425. in oppido Vicegradensi, Dioecesis Strigoniensis, ubi Hungariae Reges residere solebant, nobile extruxit, Minoritis domicilium, et regium sacellum, magnifico commutavit templo, in quo pro Regibus Hungariae, eorumque stirpe, perpetuò Deum interpellarent. Nulli subjectum voluit Conventum, praeterquam soli Ministro Generali, et Bosnensis principatus Vicario, prout constat ex litteris Martini V. incip. Cum Saecularium Principum dat. Romae apud Sanctos Apostolos V. Kal. Julii Pont. anno VIII. in quibus Sigismundi pium factum collaudat, et confirmat.

§. IV.
De primaeva amplitudine Provinciae, seu Vicariae
Bosnensis.

I. Visum, et ostentum est hoc cap. §. I. Vicariam Bosnensem fuisse jam sub S. Bonaventura anno Christi 1260. in 8. Custodias divisam, quarum quaelibet ex pluribus utique conflata fuit Conventibus, licet ibidem nulli specificentur: et cum ibidem inter caeteras ponantur Custodiae Bulgariae, et Rassiae, evidenter patet, Vicariam Bosnensem jam tunc extra Bosniam in Bulgariam videlicet et Rassiam, ac contiguam Serviam extensam fuisse.

20

II. Vicariam Bosnensem penetrâsse etiam alias regiones usque ad annum Christi 1400. eruitur non obscurè ex testimoniis Summorum Pontificum et imprimis Clemens VI. dedit A. C. 1347. facultatem Vicario Bosnensi extruendi Conventum in civitate Stagnensi, seu Stamni, quae est civitas Dalmatiae in Insula Sabioncello item aliud in Dicio Quinqueecclesiensis dioecesis, ùt legenti ejusdem litteras incip. Ex Dono Caelestis dat. Aven. XII. Kal. Apr. Pont. an. V. patet.

III. Gregorius XI. dedit facultatem Vicario Bosnensi recipiendi 1. Conventum in districtu de Glass sub dominio Regis Hungariae ut claret ex ejusdem litteris incip. Decet providentiam Apostolice Sedis dat. Aven. XV. Kal. [Fajdigian.]. Pont. ann. II. A. C. 1372.

IV. Idem Gregorius concessit posteriori videlicet 1373. Fratribus Bosnensibus facultatem in metis Hungariae circa Sebete, et majorem Valachiam, ac circa metas Bosnae in Absan, et in Carbania recipiendi 6. loca nova. Prout ex ejusdem litteris constat incip. Inter caeteros Ordines dat. Aven. Kal. Jun. Pont. ann. III.

V. A. C. 1383. Raymundus Baucius Ursinus Tarentinorum Princeps prope oppidum suum in Apulia Minoribus S. Francisci Filiis commodum extruxit coenobium sub titulo S. Catharinae, et post aliquot annos subjecit auctoritate Bonifacii IX. (qui erat Pontifex ab anno 1389. usque ad annum 1404.) Rectoribus Provinciae Bosnae.

VI. P. Bartholomaeus Pisanus refert, Vicariam Bosnensem fuisse ad annum Christi 1400. seu potius Waddingus ad hunc annum, nam Bartholomaei Pisani opus erat ante annum 1399. confectum, ex 7. Custodiis et 37. Conventibus constitutam, et prima fuit

Custodia Dulmnae
quae sequentes Conventus sub se habuit
1. Stagnum. 2. Novum Castrum. 3. Jemotam.
4. Cettinam. 5. de Glamozh.
Custodia Grebensis
Hos habuit Conventus 1. Corbaviam. 2. Crupam.
3. Greben. 4. Glass. 5. Otoch. 6. S. Catharinae Podnovi
Custodia Bosnae
habuit sequentes Conventus 1. Curiam Banni, NB.
Codex Aracaelitanus habet: Curiam Bavi. 2. S. Nicolai.

21

3. Lasciovam. Cod. Arac. Lascionem. 4. Plumbi
Custodia Ussorae
habuit hos Conventus 1. De Diaco. 2. S. Eliae. 3.
Verbicae. 4. Schachovae Cod. Arac. Scathone. 5. Indnae
Cod. Arac. Lindne. 6. Buchovica Cod. Arac. Miconice.
Custodia Mazuae
habuit istos Conventus 1. de Alsan. 2. Biblina
Cod. Arac. Bilina. 3. Lab. 4. Mazuae. 5. S. Maria
de Campo. 6. Coscich, Cod. Arac. Tosach. 7. Verhocrup.
8. Freberniza, Cod. Arac. Screberinga.
Custodia Bulgariae
habuit sequentes Conventus 1. de Severino. 2. Orsci-
anae circa portam ferream. 3. Sebes. 4. Srim. 5.
Chevesdi Cod. Arac. Genesdi.
Custodia Covini
habuit hos Conventus 1. Armenes. 2. Covini. 3.
de Chrani Cod. Arac. Tranni.

VII. Hoc anno 1400. initium sumpsit Conventus Gallipolis in Apulia, qui fuit Vicariae Bosnensi adjectus deprecante Raymundo Baucio Ursino Tarentinorum principe, ut scribit Gonzaga, et Waddingus tom. 9. pag. 241. n. 38.

VIII. Hoc item anno dedit Bonifacius IX. facultatem P. P. Bartholomaeo de Alverna Vicario Bosniae recipiendi 4. loca, et quidem unum in Uttila Dalmatiae in territorio Ragusinorum, aliud in villa Billich in Hungariae Provinciis, tertium in insula seu territorio Cursulae, prout ex ejusdem litteris incip. Sacrae Vestrae Religionis datis Rom. ad S. Petr. IV. Kal. Nov. Pont. an. XI. patet.

IX. Item hoc eodem anno P. Nicolaus Ruffus de Calabria Comes, sive Marchio Cantazari intra muros Urbis Cotronii aliud aedificavit Minoritis domicilium, voluitque Fratribus Vicariae Bosniae subesse, quorum tanta erat fama virtutis (utor verbis P. Luca Waddingi) et observantia regularis, ut qui in partibus Apuliae, aut Calabriae sub hoc tempore domicilia aedificabant, his cuperent fratribus repleri. Licentia recipiendi hunc locum concessa fuit â Bonifacio IX. in bulla incip. Pia Mater fidelium Dat. Rom. apud S. Petr. Kal. Nov. Pont. an. XI. Refert quoque Waddingus ad. A.C. 1418. tom. 10. fol. 6. n. 11. quod in Apulia multi fuerint regularis observantiae sectatores, sed quodam specialis fraternitatis vinculo cum fratri-

22

bus Bosnensibus religiosissimè viventibus, alligati, eorum peculiaribus statutis regebantur.

X. A. C. 1422. Martinus V. concessit facultatem Nobilibus viris Joanni, Ladislao, Dionysio, et Michaeli de Cusal nuncupatis Baronibus Transylvaniae construendi pro fratribus Minoribus Vicariae Bosnae Conventum in villa ipsorum Cusal, ut patet ex litteris Martini V. incip. Piis fidelium votis datis ad Episcopum Transylvaniae Romae apud Sanctam Mariam Majorem IV. id. Oct. Pont. ann. V.

XI. A. C. 1436. concessit Eugenius IV. nobilibus viris Danieli, Petro, Jacobo, Michaeli, et Joanni fratribus, quondam Thoma Jarich natis, et Georgio Radoslamchich domicellis Sibenicensibus extruendi Conventum pro patribus Minoribus Vicariae Bosnae in Insula Crapanii Dioecesis Sibenicensis, prout ex ejusdem Pontificis patet litteris incip. Votis fidelium dat. Bononiae XVII. Kal. Dec. Pont. an. VI. Vide Wadd. tom. 10. fol. 278. n. 27. Item Reg. fol. 562. n. 97.

XII. A. C. 1462. anno scilicet praecedenti occupationem Regni Bosnensis per Mahometem II. Turcarum imperatorem (qui testante Casparo Maurer fol. 39. Chron. Turc. â Christianis parentibus videlicet Lazari despotis Serviae filia natus, anno 25. suae aetatis transiit, quo? nam nec Christianus, nec Mahometanus fuit) apud P. Lucam Waddingum numerantur tom. 13. fol. 250. n. 73. octo Custodiae Vicariae Bosnensis: et quidem

1' ^ma Custodia erat Bosnensis, cui praefuit P. Ludovicus de Nemorellis.
2' ^da Custodia Cethinae, cujus Custos erat P. Franciscus de Ragusio.
3' ^tia Custodia Stagni, quam gubernabat p. Marinus de Corzula.
4' ^ta Custodia nominabatur Grebensis, ejus Praefectus nominabatur P. Elias de Posega.
5' ^ta Custodia Corbaviae, Custos, qui eidem praefuit, fuit P. Dionysius de Sclavonia.
6' ^ta Custodia cognominabatur S. Hieronymi, cui Custos erat P. Philippus de Croatia.
7' ^ma Custodia nuncupabatur S. Mariae, Custos, qui ei praeerat, dicebatur P. Jacobus de Ussora.
8' ^va Custodia S. Catharinae, cujus Custos erat P. Petrus de Mili, quem Pius II. misit in Bosniam, nam is quidem natione Bosnensis, in diversis studiis tam familiae Cismontanae, quam Ultramontanae audivit, sub optimis doctoribus.

23

N' ^o 2.

XIV. A. C. 1506. octo videlicet annis ante divisionem Vicariae Bosnensis in Provinciam Bosnae Argentinae et in Provinciam Bosnae Croatiae numerabat Vicaria Bosnensis 7. Custodias et 41. Conventus, et quidem prima erat

Custodia S. Nicolai de Mili.
Quae habebat hos Conventus 1. S. Joannis Baptistae Suttiskae.
2. S. Mariae Viscotti, seu Vissochii. 3. S. Mariae Argentinae.
4. Quoinirae. 5. S. Catharinae Crescentinae, seu Crescevii,
vulgo Kreshevo. 6. S. Spiritus apud Zonicum. 7. Monstari.
Custodia S. Mariae de Sodonico
habuit hos Conventus 1. Lubuscha. 2. Zastrochi, 3. Scilii,
4. S. Mariae Plumbi. Oizae. 6. Mili.
Custodia Jayczae
habebat hos Conventus 1. Liviscik. 2. Zuechay. 3. Gre-
ben. 4. Jayczae. 5. Zeizeri.
Custodia Nanduralbae
habuit sequentes Conventus 1. De Belgrado. 2. Ber-
mede. 3. ....
Custodia Croatiae, id est Corbaviae
habuit hos Conventus 1. Croatiae, sive Corbatiae, vel potius
Corbaviae. 2. S. Joannis de Monk. 3. Bykyz, seu Bihach.
4. Othok. 5. Zrini. 6. Harastolicae, seu Hrastovizae.
Custodia Cethinae
habuit hos Conventus 1. Cethinae. 2. Classayae »Clissae«. 3.
Cardonae seu Scardonae. 4. Bissonachi. 5. Veochonici.
6. Tynii, seu Tuin. 7. Karray.
Custodia Tersacti
habuit hos Conventus 1. B. V. Mariae Tersacti. 2.
S. Francisci Segniae. 3. Cetini. 4. Stenyczniak, seu
Stincsgnach. 5. .... 6. .... 7. ....

XIV. Ex hic allatis facile colligitur, quam procul se olim extendebat Vicaria Bosnensis Ordinis fratrum Minorum, si enim Conventus in Transylvania pro iisdem Bosniae fratribus, et in Apulia aedificatos consideras, utique etiam regiones interjacentes iisdem assignabis:[?!] fuit ergo Provincia Bosniae extensa per Apuliam, Calabriam, Dalmatiam, statum Ragusinum, Bosniam, Serviam, Rassciam, Bulgariam, Valachiam, Moldaviam, Transylva-

24

niam, partem Hungariae, et Croatiam.

XV. Non tamen nego fuisse jam â principio Religionis distinctam Provinciam Hungariae, Apuliae, et Dalmatiae â Vicaria Bosnensi, prout patet ex Catalogo Provinciarum compillato in Congregatione Narbonensi sub S. Bonaventura Generali Ministro, ubi tam Provinciae Dalmatiae, quam Hungariae mentio fit, sed solum contendo, fuisse Conventus etiam in his partibus pro Vicariae Bosnensi aedificatos, imo etiam jam extructos nunc ab una, nunc ab alia Provincia avulsos, et Vicariae Bosnensi attributos, prout infra, ubi de variis divisionibus ejusdem Vicariae agam, magis clarescet.

§. V.

De multitudine antiquorum Conventuum.

I. Ex multitudine Conventuum, quos pro Fratribus Minoribus Vicariae Bosniae fidelium pietas excitavit, non obscurè colligi poterit vastitas ejusdem Vicariae: non tamen putandum est, omnes Conventus simul extitisse, saepius enim Conventus tam per Turcas Christiani nominis hostes, et Tartaros, quam per ipsos haereticos in Bosnia commorantes destructi, et combusti erant, loco quorum fideles pro ipsis alios aedificarunt. Multi erant Conventus, quorum fundatio, et origo ignoratur, hinc Conventus, quae Vicaria Bosnensis usque ad annum 1514. quo anno Provincia Bosnae Croatiae ab ea divisa fuit, nominetenus tantùm referam, prout eos in Bullis Pontificiis, et Scriptoribus Ordinis adnotatos reperi. Sunt autem sequentes.

25

II. Haec sunt loca Conventuum antiquorum Vicariae Bosnensis, quos olim destructis aliquibus alios, et alios incolebat, nunc plurimorum hic assignatorum nec memoria extat amplius, si tres in Provincia Bosnae adhuc

26

excipias, et aliquos alios, qui nunc vel Provinciae Dalmatiae, Ragusinae, Apuliae vel Hungariae parent. Reperiuntur adhuc multae facultates concessae Vicario Bosniae recipiendi loca, et aedificandi Conventus, quia verò loca non specificantur in eorum litteris, nec ego ea denominare valeo, erunt fors aliqua ex praememoratis ? vix tamen omnia in illis generalibus concessionibus comprehensa erunt; etenim

III. 1372. dedit Gregorius XI. facultatem Vicario Bosnensi Ordinis Fratrum Minorum 12. loca recipiendi, ut patet ex ejusdem litteris incip. Decet providentiam Apostolicae Sedis dat. Avenione XV. Kal. [fajdigian.] Pont. an. II.

IV. 1373. dedit idem Gregorius facultatem Vicario Bosnensi recipiendi 6. loca, ut colligitur ex ejus litteris incip. Inter caeteros Ordines dat. Aven. Kal. Junii Pont. an. III.

V. 1374. dedit denuo Vicario Bosnensi recipiendi 7. loca facultatem, ut patet ex ejus litteris incip. Inter caeteros Ordines dat. Novis Aven. Dioecesis VIII. Kal. Aug. Pont. anno IV.

VI. 1437. Eugenius IV. combustis â Turcis infra biennium Fratrum Coenobiis sedecim, rogante beato Jacobo de Marchia facultatem concessit 7. condendi Monasteria, ut ex ejus litteris claret incip. Sacrae Religionis datis Bononiae VII. idus Dec. ann. Pont. VII.

VII. 1440. Idem Eugenius concessit Francisco de Alba regali, Victori de Bosna, et Stephano de Hungaria Fratribus Ordinis Minorum Vicariae Bosnae licentiam 10. loca recipiendi, ut indicant ejus litterae incip. Inter caeteras cordis nostri dat. Florentiae VII. id. Martii Pont. an. X.

VIII. Erant aliqui Conventus saepius modo uni, modo alteri Provinciae adjudicati etiam auctoritate Pontificia, saepius item una Provincia unita cum alia, modo iterum separata, ut patet de Vicaria Bosnae, et Provincia Hungariae, de Provincia Dalmatiae, Ragusina, et Vicaria Bosnensi, sed ne prolixior hìc sim, has controversias producam, dum de variis divisionibus Vicariae Bosniae egero: aliquos etiam Conventus ad Vicariam Bosnensem spectantes hìc omisi, quos in secunda parte hujus operis producam, dum Conventus post divisionem Provinciae Croatiae â Vicaria Bosnensi remanentes ostendant.

27

Caput III.
De privilegiis Fratribus Vicariae Bosnen-
sis â Summis Pontificibus concessis.

§. I.
De privilegiis Fratribus in communi
â Summis Pontificibus concessis.

I. Omnia, si privilegia â Summis Pontificibus Vicariae Bosniae concessa, specificè iam productione instrumentorum dare vellem, integrum implerem tomum: unde ne prolixus videar, ex litteris Apostolicis ea tantum desumam, quae ad propositum meum deservient, neve me fingere aliqua sinistrè judicer, loca ex quibus ego ea desumpsi, fideliter ostendam.

II. 1373. Gregorius XI. dedit fratribus Minoribus Vicariae Bosniae facultatem Sacramenta administrandi, et alia Parochialia exercendi, et ex sequenti ex libro Secretorum fol. 19. desumpta patet Bulla apud Waddingum videnda.

Dilectis filiis Vicario et Fratribus Ordinis
Minorum in partibus Bosnae constitutis

Animarum salutem paternae caritatis optantes affectibus libenter illa concedimus, ex quibus salus ipsa debeat provenire.

Sane ad nostrum pervenit auditum, quod …… in metis Bosnae, versus Hungariam, sicut in loco vocato Blaes, et aliis locis quam pluribus, in quibus est Christianorum dominium, sunt gentes permixtae, videlicet tam Christianorum, quam haereticae et schismaticae, nec ibidem sunt distinctae Parochiae, nec Sacerdotes parochiales usque ad duas vel tres dietas existunt …… Nos talium animarum saluti providere opportunis remediis cupientes, vobis et singulis vestrum in praedicto Blaes, et aliis locis hujusmodi usque ad partes fidelium, in quibus distinctae Parochiae et Catholici Rectores Ecclesiarum curam animarum habentes consistunt, donec in eisdem locis fuerint canonicè distinctae Parochiae, et Rectores Ecclesiarum parochialium instituti, utendi omnibus potestatibus, seu facultatibus, et privilegiis, vobis in terris schismaticorum, haereticorum et aliorum infidelium â memorata Sede concessis, plenam concedimus, tenore praesentium facultatem.

Dat. Aven. III. Nonas Februarii an. III.

28

III. Cum in mox adductis Gregorii litteris nulla privilegia specificè, et de novo concessa reperiantur, sed tantùm iis uti facultatem tribuit, quae â suis praedecessoribus Romanis Pontificibus concessa erant, adducam in litteris Martini V. incip. Illius qui Dat. Gebennis X. Kal. Sept. 1418. Pont. ann. I. quas refert ex lib. 2. de diversis formis fol. 264 hujus Pont. an. I. P. Wadding. in Reg. Pont. tom. X. fol. 295. bul. XIV. Joannis XXII. Bullam, quam et Urbanus V. et VI. jam antehac confirmarunt, datam Aven. X. Kal. Nov. an. 1321. Pont. an. VI. pro Fratribus Ordinis Minorum in terris Saracenorum, Paganorum, Graecorum, Bulgarorum etc. Verbum Dei disseminantibus, quibus data privilegia Martinus V. etiam ad Fratres Minores in Bosnia in convertendis haereticis fideliter laborantes extendit, quae hujus sunt tenoris:

Martinus Episcopus Servus Servorum Dei

Dilectis filiis Vicario dilecti filii Ministri
Generalis, et Fratribus Minorum Vicariae
Bosnae secundum morem dicti Ordinis prae-
sentibus, et futuris salutem, et Apo-
stolicam benedictionem.

[Extat in orig. in Arch. Prov.]

Illius, qui, ut protoplasti, posteros barathri eriperet â faucibus … seipsum pretium crucis victimavit in ara, vices, licet immeriti gerentes in terra, ad ea nostrae propensius dirigimus vigilantiae curas, per quae …… nostris, quos in vinea Domini cultores eximios fore prospicimus, salutaribus invictis praesidiis, animarum fidelium quarumlibet salutis exquiritur incrementum. Dudum siquidem fel. record. Joannes Papa XXII. praedecessor noster suas concessit litteras tenoris sequentis: Joannes Episcopus Servus Servorum Dei. Dilectis filiis Fratribus de Ordine Fratrum Praedicatorum in terris Saracenorum, Paganorum, Graecorum, Bulgarorum, Cumanorum, Iberorum, Alanorum, Gazarorum, Gothorum etc. cum hora undecima diei sit hominibus, ut exeant ad opus usque ad mundi vesperam deputata …… Vos ad gentes, quae Jesum Christum Dominum non cognoscunt …… destinamus …… Ut autem ministerium vestrum plenius, et honorabilius impleatur

29

praesentium vobis auctoritate concedimus, ut in terris, quae adhuc Sedis Apostolicae Magisterio non intendunt, proponere verbum Dei, et constitutis ibidem, non obstantibus, si aliqua sunt excommunicatione ligati, in verbis, officio, et cibo ac in aliis secure communicare, et ipsos, seu etiam alios converti ad unitatem Christianae fidei cupientes recipere, baptizare, et aggregare Ecclesiae filiis valeatis: et presbyteri ex vobis ipsos aggregatos possint insignire caractere Clericali, et ipsos ad Acolytatus Ordinem promovere. Liceat etiam vobis ibidem redeuntibus ad obedientiam Sedis Apostolicae, qui sunt excommunicatione ligati, absolutionis beneficium, juxta formam Ecclesiae impertiri, et super eo dispensare cum ipsis, quod Sacros receperunt Ordines, et divina celebrarunt Officia sic ligati. Hoc ipsum vobis sit licitum, circa illos de terris eisdem, qui temporibus indebitis, vel infra aetatem legitimam, aut qui omnes eadem die, vel qui superiores praetermissis inferioribus conferre, seu recipere Ordines praesumpserunt: si tamen in hoc, servata forma talis extiterit, per quam Ordines recepissent. Vobis praeterea dispensare licet, ut illi ex nationibus vestrae praedicationi commissis, qui post susceptionem Sacrorum Ordinum, vel in gradibus, et casibus, â divina minimè lege prohibitis, matrimonia contraxerunt, remaneant in eisdem: nec non, quod Clerici nationum ipsarum, publicè ad obedientiam Sedis Apostolicae redeuntes, gaudeant privilegio Clericali. Sit etiam vobis licitum, omnium fidelium in terris praedictis confessiones audire, ac ipsis injungere paenitentias salutares, et excommunicatos â Canone, vel alio modo juxta formam Ecclesiae absolvere, dummodo injuriam, et damna passis satisfaciant competenter.

Cum irregularibus autem partium earum casibus, in quibus solent legati Sedis Apostolicae dispensare, ac etiam cum Clericis ipsarum partium patientibus defectum natalium, dummodo non sint de adulterio, vel incestu, aut de regularibus procreati, sit vobis dispensandi facultas, quam circa illos similiter habeatis, qui ab unitate Ecclesiae Catholicae, seu Religione, vel Clericali Ordine discesserunt, si humiliter redire voluerint, et digne satisfaciant de commissis: ita, quod ipsi religiosi ad sua loca salva disciplina Ordinis resumantur: et illis ex jam dictis, qui excommunicationis vinculo sunt asstricti, juxta praemissam formam, et praedictae satisfactionis modum absolvere valeatis: et cum irregularibus ex eisdem

30

sicut expressum superius dispensare. Ad haec, sit vobis facultas absolvendi occisores Clericorum, et religiosarum personarum in praedictis partibus constitutos: fundandi de novo ibidem Ecclesias, et reconciliandi illas, quae sunt casu aliquo profanatae: ac de novo fundatis Rectores idoneos providendi: et illis, qui de gentibus, vel schismaticis noviter sunt conversi, dandi licentiam, ut uxores suas, cum quibus ex gradibus â lege divina non prohibitis contraxerunt, valeant retinere. De causis matrimonialibus, quas in partibus illis ad audientiam nostram deferri contigerit, legitime cognoscendi, ac discordantes inter se ad invicem, quoad pacem, et concordiam redeant: nec non, quod inordinate viventes, de suis excessibus (sicut justum fuerit) satisfactionem exhibeant, compellendi per censuram Ecclesiasticam, vobis libera sit potestas. Insuper in locis, in quibus vos hospitari contigerit, vel in locis partium earumdem, in quibus residentiam facietis, Missam et caetera divina officia celebrandi, et in eisdem partibus Coemeteria benedicendi, ac dandi indulgentias, commutandi vota, facultatem, et licentiam habeatis. Caeterum vobis concedimus, quod â Catholicis Patriarchis, Archiepiscopis, et Episcopis possitis Ordines, et alia Ecclesiastica Sacramenta suscipere, ac vestes Sacerdotales altaris, pallas, et corporalia per vos, qui ex vobis sunt presbyteri, cum necesse vobis fuerit, benedicere, ubi catholicorum Episcoporum copia non habetur, nec non alia facere, quae ad augmentum Dominici Nominis, et ampliationem catholicae fidei, ac reprobationem, et irritationem illorum, qui Sacris traditionibus contradicunt, sicut pro loco, et tempore videritis expedire.

Et ut fructum de vestris laboribus reportetis … de omnipotentis Dei misericordia, et beatorum Petri, et Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, vobis, et cuilibet vestrum verè paenitentibus, et confessis illam Indulgentiam praesentium auctoritate concedimus, quam proficientibus in terrae Sanctae subsidium Sedes Apostolica concedere consuevit. Ac nihilominus, ut Christifideles quasi per praemia salubriter invitemus ad merita, omnibus vere paenitentibus, et confessis, qui Ecclesias, et loca Fratrum dicti vestri Ordinis in partibus praemissis constructa, et imposterum construenda causa devotionis, seu eleemosynae faciendae ipsis fratribus, singulis diebus visitaverint, centum dies de injunctis eis paenitentiis mise-

31

ricorditer relaxamus …… Volumus autem, et Apostolica auctoritate decernimus, ut illa, quae de jure, vel de observata consuetudine ad Episcopalem dignitatem, seu jurisdictionem dumtaxat pertinent, vobis, seu quibuscumque aliis Fratribus, vestri, seu cujuscumque alterius Ordinis ad terras non credentium transeuntibus, seu jam ibidem existentibus, auctoritate Apostolica jam concessa, vel imposterum concedenda, nisi in illis tantum partibus, in quibus Catholici Episcopi non fuerint, nec vos, nec alii alterius Ordinis Fratres exercere curetis, decernentes ex nunc irritum, et inane, si secus super his â quoquam scienter, vel ignoranter fuerit attentatum. Nulli ergo etc. Dat. Avenione X. Kal. Nov. anno VI.

Et deinde per piae memoriae Urbanum Papam V. etiam praedecessorem nostrum, intellecto, quod etiam vos in Bulgariae, Valachiae, et Bosnae partibus, in quibus haeretici et schismatici commorabantur, illos per praedicationem, et exemplum vitae laudabilis …… ad unitatem, et obedientiam Sacrosanctae Romanae Ecclesiae …… reducere piis, et sollicitis studiis curabatis, vobis per quasdam litteras concessit, quod vos … singulis gratiis … in litteris Joannis Papae contentis … cum ea tamen modificatione, quod indulgentias majores uno anno dare, et votum peregrinationis, seu visitationis Dominici Sepulchri commutare, aut illa, quae ad Episcopalem pertinent dignitatem, minime exercere valeretis, uti, seu fungi possetis ……

Nos igitur crebris fide dignorum certiorati relatibus, quod vos vitam ducendo piissimam, divinisque, ex quibus gloria attollitur Altissimi, insistendo laudibus, et Sanctae praedicationis exercendo officium, ad Supernae Majestatis obsequium partium earumdem habitatores, et incolas flectere non tapescitis, et propterea, ut ipsius negotium fidei peramplius prosperari valeat, vobisque de messe, cui inserere gestitis continuò, uberiores recolligendi manipulos praestantior sit facultas, et vestris in hac parte supplicationibus inclinati devotioni Vestrae, quod vos, et singuli vestrum gratiis etc. in dictis Joannis Papae litteris expressatis: illis videlicet, quae ad hujusmodi dignitatem Episcopalem pertinent, in absentia: aliis verò omnibus, et singulis tam in praesentia, quam absentia Catholicorum Episcoporum inibi, locorum Dioecesanorum, in Bulgariae, Valachiae, Rassiae, et Bosnae partibus praedictis, et etiam aliis,

32

in quibus vos, ut earum habitatores, et incolae ad unitatem fidei, devotionem quoque, et obedientiam Ecclesiae hujusmodi reducerentur, sive in illis persisterent dictae Sedis concurrente ministerio subiistis hactenus, et ut caeteri, quibus opus fuerit passim, cooperante Domino, reducantur ad eas, ut optamus, in futurum perferre contigerit labores, et studia, ut dictis partibus fungi, et uti, et ut Spiritualium per praemia plures virtutum allicere valeatis ad merita, omnibus, et singulis Christifidelibus verè paenitentibus, et confessis, qui in Nativitatis, Epiphaniae, Resurrectionis, Ascensionis, Pentecostes, Trinitatis, Corporis Domini nostri Jesu Christi, Nativitatis beati Joannis Baptistae, beatorum Petri, et Pauli Apostolorum, nec non beati Michaelis, et omnium Sanctorum festivitatibus, ac illarum octavarum, nec non Palmarum, Caenae Domini, et duobus immediate sequentibus diebus, Ecclesias vestrarum domorum, et Conventuum in praemissis, et aliis quibuslibet partibus infra Vicariam Bosnae, secundum morem vestri Ordinis consistentium, praesentium, et futurorum devotè visitaverint annuatim, illam Indulgentiam, sive ei similem, quae fidelibus hujusmodi verè paenitentibus, et confessis Ecclesias Fratrum Ordinis praedicti in festo beati Francisci devote visitantibus â Sede praedicta generaliter est concessa, elargiri: libere, et licitè possitis, auctoritate praesentium concedimus pariter, et indulgemus. Non obstantibus modificationibus, ac restrictionibus …… nec non Constitutionibus et Ordinationibus Apostolicis, caeterisque contrariis quibuscumque. Nulli ergo etc. Datum Gebennis X. Kal. Sept. anno I.

IV. Haec privilegia Fratribus Vicariae Bosniae â Martino V. concessa, et â Joanne XXII. jam pridem Fratribus Ordinis Minorum in partibus Paganorum etc. existentibus data, ac ab Urbano V. et VI. confirmata, cum aliquibus restrictionibus tamen, Eugenius IV. Martini V. immediatus successor ad praeces Sigismundi Romanorum Imperatoris, et Hungariae Regis anno 1433. ablatis restrictionibus ab Urbano V. et VI. appositis confirmavit suis litteris incip. Romanus Pontifex , quas videre libet lib. 1 de Regul. anno 3. hujus Pont. fol. 11. ut notat Wadd. Tom. 10. pag. 213. n. 13. qui, postquam adducit litteras Joannis XXII. subjungit sequentia verba: Cum autem, sicuti per carissimi in Christo filii nostri Sigismundi, Romanorum Regis

33

Illustris, et semper Augusti, relationem percepimus, ut uberiores in Dei Ecclesia fructus afferre, nec non plures fidelium animas Domino lucrifacere possitis, in de Harablech, Resan, Thabol, Kovinum, Haram, Orsua, Keuvesd, Cheri, Sebes, et Haczach, terris eidem Regi subjectis, et in quibus haeretici, ac schismatici plerique, nec non populus veram Dei notitiam non habens, moram trahunt, evangelizationis ministerium prosequi, ac salutaribus hujusmodi populum monitis, et doctrinis ad eamdem fidem reducere, in illaque firmare ferventius insistatis: Nos, ut ampliora desuper vobis adminicula suffragentur, Regis praefati, nec non Joannis in hac parte supplicationibus inclinati, vobis, ut in terris praedictis ad habitandum domos, et loca quaecumque de novo recipere, nec non omnibus, et singulis gratiis, privilegiis, Indulgentiis, facultatibus, et concessionibus praefatis uti, ac etiam in singulis ipsarum terrarum villis, atque locis, a quibus tunc Episcopi Catholici inibi Dioecesani, ultra duas dietas legales remoti fuerint, ea, quae ad hujusmodi Episcopalem dignitatem pertineant, exercere, alias juxta concessiones praemissas libere, liciteque valeatis, auctoritate Apostolica tenore praesentium indulgemus, non obstantibus modificationibus, et restrictionibus per ipsos Urbanum V. praedecessorem, et Urbanum nominatum VI. ut praefertur, factis, aut constitutione ejusdem piae record. Bonifacii Papae VIII. etiam praedecessoris nostri prohibente, ne fratres Ordinum mendicantium, sive in civitate sive villa, et quovis castro, aut alio loco ad inhabitandum quaecumque, domos, vel loca, de novo recipere seu eatenus recepta mutare praesumant, absque Sedis praedictae licentia, specialiter faciente plenam, et expresssam de ista prohibitione mentionem, nec non aliis Apostolicis constitutionibus, caeterisque contrariis quibuscumque. Nulli ergo etc. Datum Romae apud S. Petrum, anno Incarnationis Dominicae 1433. pridie Kal. Oct. Pont. anno III.

V. Haec omnia in praerecensitis Pontificum concessionibus elargita privilegia Fratribus Minoribus Vicariae Bosnae confirmavit Nicolaus V. in suis litteris incip. Ineffabilis Summi providentia Patris datis Rom. IV. idus Februar. anno Pont. I. an. D. 1447. quas adducit Wadd . tom. XI. fol. 284. n. 15. Ex Regist. Superiori lib. 22. Bullarum Nicolai fol. 258.

34

VI. 1436. Eugenius IV. suis litteris incip. Piis Fidelium datis VII. Kal. Sept. indulsit Juvenibus Vicariae Bosnae, ut expletis aetatis viginti duobus annis ad sacerdotium promoveri possent, ut habet P. Antonius Melissanus De Macro in Suppl. P. Wadingi ad annum praedictum.

§. II.
De privilegiis Superioribus Vicariae Bosnae
â Summis Pontificibus concessis.

I. 1437 Eugenius IV. concessit Custodibus, et Vicario Bosnensi facultatem benedicendi vestes, calices, corporalia, et alia ad usum Ecclesiarum, et Sacerdotum spectantia suis litteris incip. Piis supplicum votis datis Bononiae III. idus Junii Pont. an. VII. quas ex lib. 1. de Regular. an. 7. hujus Pont. fol. 270. adfert Wadd . in Reg. Pont. tom. XI. fol. 331. et hujus sunt tenoris:

Dilectis filiis Custodibus, et Vicario Ordinis
Fratrum Minorum professoribus, in Vi-
cariatu Bosnae constitutis.

Piis supplicum votis libenter innuimus, illaque favoribus prosequimur opportunis. Sane pro parte vestra nobis nuper exhibita petitio continebat, quod propter locorum distantiam, et discrimina, quae sine magnis difficultatibus adire non potestis, corporalia, vestes, calices, et caetera ad usum Sacerdotum, et altarium pertinentia, in partibus Vicariatus Bosnae ab Episcopis, juxta Sacrorum canonum dispositionem, plerumque benedici non possunt. Et sicut eadem petitio continebat, ne divini Officii cultus, qui in partibus illis plurimum, necessarius dignoscitur, diminuatur, sive retardetur, nobis fuit humiliter supplicatum … Nos itaque … Vobis, et cuilibet vestrum, quando Episcopi praesentia sine magno incommodo â vobis haberi non poterit, ut Corporalia, Vestes, Calices, et caetera ad usum Sacerdotum, et altarium pertinentia, solitis caeremoniis adhibitis, benedicere valeatis, constitutionibus Apostolicis caeterisque contrariis non obstantibus … Indulgemus. Nulli ergo etc. Datum Bononiae anno 1437. III. idus Junii Pont. an. VII.

35

II. 1438. Eugenius IV. Kalend. Dec. tres expedivit litteras ad Vicarium Bosnae pro tunc P. Jacobum de Marchia, quem Inquisitorem haereticae pravitatis in illis partibus instituit, eique varia privilegia et facultates largitus est, et quidem primò dedit ei privilegium, quod â nemine inferiore Summo Pontifice Excommunicationis vinculo, vel aliis censuris innodari possit: 2' ^do quod absolvere possit â quibuscumque excessibus, paucis exceptis: 3' ^tio quod possit nobiles Hungaros â singulis casibus absolvere. Omnes tres Bullae incip. Cum te ad partes, prout videre est apud Wading . tom. XI. pag. 37. qui eas ex autographo se eduxisse fatetur. Tenor priorum litterarum sequens est:

III. Cum te ad partes dictorum regnorum pro extirpandis haeresibus … duxerimus destinandum, ac prout accepimus, quandoque contingat, nonnullos livoris zelo accensos … excommunicationis in te fulminare sententias: propterea nos … devotioni tuae, ut nullus, cujuscumque dignitatis, Ordinis, vel conditionis existat, etiamsi Archiepiscopali, Episcopali, vel alia quavis praefulgeat dignitate, in te sententiam excommunicationis, aut alterius cujusvis censurae, vel poenae ferre, vel fulminare, aut te excommunicatum denuntiare, aut locum, in quo te esse, vel morari contingat, ratione tui, vel sociorum tuorum Ecclesiastico subycere interdicto absque speciali Commissione, et mandato nostri, et Apostolicae Sedis, te nominatim expresso, audeat, vel praesumat, auctoritate Apostolica tenore praesentium indulgemus: quod si quis facere praesumpserit, hujusmodi sententiam excommunicationis, seu interdicti, aut alterius censurae, vel poenae decernimus irritam, et inanem esse … datum Ferrariae etc.

IV. Secunda Bulla inter caetera sic habet: … Nos volentes ea tibi concedere, per quae animarum illarum partium saluti possit salubriter provideri, devotioni tuae, ac aliis tui Ordinis per te eligendis fratribus in sacerdotio constitutis, personas dictorum regnorum, quae propter senium, seu infirmitatem, vel paupertatem, aut alia legitima impedimenta ad Apostolicam Sedem pro absolutione obtinenda venire non possunt, ab homicidiis, quae non tamen in presbyteros commiserunt, et aliis peccatis, et excessibus suis, etiam si talia forent, de quibus Sedes Apostolica esset merito consulenda, semel dumtaxat, si hoc humiliter petierint, auctoritate nostra absolvendi, ac paenitentiam salutarem injungendi, addito, quod de caetero similia non committant, nec committere volentibus praestent auxilium … tenore praesentium concedimus facultatem. Dat. ut. supra.

36

V. 3'tia Bulla praeter ea, quae in secunda dicta sunt, nil speciale continet, propterea supervacaneum reputo ejus tenorem hic adducere.

VI. 1444. Eugenius IV. concessit Vicario Bosnensi magnas facultates, et ab ea designatis, praesertim, quod possit etiam Sacramentum Confirmationis conferre et chrisma consecrare. Dubitabant olim Theologi, an Sacramentum Confirmationis conferendi potestas simplici sacerdoti delegari etiam â Summo Pontifice possit […], ast dubium resolvitur per praesentis Eugenianae Constitutionis auctoritatem, quae incip. Sacrae Religionis, quam constitutionem confirmavit ejusdem successor Nicolaus V. suis litteris incip. Ineffabilis Summi providentia Patris dat. Romae IV. idus Febr. A. D. 1447. Pont. an. I. Tenor synopticus Eugenianae concessionis iste est.

Dilectis filiis Vicario, et Fratribus Vicariae Bosnae
nuncupatis, Ordinis Minorum, praesentibus, et futuris
salutem.

Sacrae Religionis …… Attendentes, quod vos, qui … propagationem Christiani nominis diligenter, ac fideliter prosecusti estis … etiam in Scythiae … et in Moldaviae, in quibus tam â longis, pestiferum virus schismaticis, quod adhuc nonnullos illarum partium populos, qui ad Romanae Ecclesiae unitatem nuper redierunt, inficere non desinit, quam â paucis temporibus citra, haereticae pravitatis, et potissime Hussitarum lethifera pestis, in maximum Christianae fidei detrimentum, quam plura germinarunt perversa germina … ac in septem sedilibus Siculorum (id est Transylvaniae) partibus, in quibus, licet haeretica pestis hujusmodi notorie non appareat, propter tamen Ecclesiasticarum personarum curae animarum intendere debentium paucitatem, nec non dioecesani nimiam distantiam ab eisdem, populi quasi doctrinae Christianae fidei, cum ibidem admodum pauci, vel quasi nulli sint, qui illis verbum dominicum annuntient, in dies magis redduntur ignari, pro fidei hujusmodi, nec non divini cultus, et religionis augmento, plurimos labores, et studia fructuosa impendere poteritis, et libenti animo impendetis, ut eo ferventius ipsis laboribus, et studiis insistere valeatis, quo vos Apostolicis favoribus, et gratiis amplioribus per nos, et Sedem praedictam, noveritis circumfultos ……… ipsis Fabiano, Vicariis, et Substitutis, quod nostro, et Successorum nostrorum, ac Sedis praedictae nominibus, in omnibus, et singulis subjectis … domibus, et locis Vicariae praedictis, eorumque personis, illas prorsus, et similes, ac easdem in omnibus tam

37

gratiam, quam justitiam concernentibus, et aliis quibuscumque, omnimodam jurisdictionem, potestatem, et facultatem habeant, et exercere possint, quas Generalis Minister dicti Ordinis pro tempore existens in illis habet, et, si in dictis partibus praesens foret, habere, et exercere posset: Praeterea, quod Fabianus, seu Vicarius pro tempore, et Substituti praedicti …… omnium, et singulorum fidelium, et, si ad Christianam fidem converti voluerint, ac conversi, ac baptizati fuerint, infidelium ad eos pro tempore undecumque confluentium, confessiones audire, et pro commissis ab eis, etiam quantumcumque gravibus et enormibus criminibus, et delictis, etiam si Simoniae, vel alias talia fuerint, propter quae Sedes Apostolica sit merito consulenda, debitam absolutionem impendere, et paenitentiam injungere salutarem: Nec non illos â quibuscumque excommunicationis, suspensionis, et interdicti, aliisque Ecclesiasticis sententiis, censuris, et poenis tam â jure, quam ab homine latis, et promulgatis, etiam dictae Sedis reservatis casibus, in forma Ecclesiae consueta, injunctis sibi ... paenitentia salutari, et aliis, quae de jure fuerint injungenda absolvere, et cum eis super quibuscumque irregularitatibus homicidii voluntarii, bigamiae, et mutilationis membrorum casibus dumtaxat exceptis, dispensare, omnemque ab ipsis inhabilitatis, et infamiae maculas penitus abolere: ac illis Eucharistiae baptismatis, chrismatis, seu confirmationis, Extremae unctionis, aliaque Ecclesiastica Sacramenta ministrare: apostatas â fide, seu religione ad paenitentiam salutarem, et habitum suae Religionis, nec non omnia alia jura parochialia eis ministrare, regere, et exercere; capellas quoque, altaria, nec non calices, et paramenta Ecclesiastica, oleum Sanctum, et Chrisma conficere […] et benedicere, ac reconciliandas Ecclesias, et reconcilianda coemeteria reconciliare: de matrimonialibus, et aliis Spiritualibus causis cognoscere, illasque decidere, et in eis illam prorsus jurisdictionem habere, et exercere quam dioecesanus Episcopus si ibidem esset, haberet et exercere posset: cum schismaticis quoque, haereticis, excommunicatis, seu interdictis quibuscumque, quantumcumque notoriis, nisi Fabianus, et Vicarius pro tempore, aut Substituti praedicti eos vitari mandaverint, in quibuscumque eorum negotiis, etiam in divinis Officiis, et extra, dum tamen in crimine non participent, participare … valeant: Et insuper, quod Fratres Vicariae praedictae, qui sunt, et pro tempore erunt idonei ad annuntiandum Verbum Dei, cum licentia tamen Fabiani, aut Vicarii pro tempore hujusmodi, qui etiam absque capitulari congregatione de consilio aliquorum Fratrum Discretorum, quoties opus fuerit, eos instituere, et desti-

38

tuere possit, Verbum Dei publice, tam in vestris, quam in aliis Ecclesiis, et locis publicis Civitatum, terrarum, et locorum praedictae Vicariae, Ordinariorum locorum, Praelatorum Ecclesiarum, et aliorum quorumcumque licentia desuper minime requisita, publice proponere, ita tamen, quod si in Metropolitanis, aut aliis Cathedralibus, seu Collegiatis, vel aliquorum Ordinum Ecclesiis praedicare voluerint, Praelatorum eorumdem licentiam obtinere teneantur … valeant … eadem auctoritate concedimus pariter, et indulgemus. … Non obstantibus … contrariis quibuscumque: praesentibus quoad sub observantia hujusmodi vixeritis, dumtaxat valituris. Nulli ergo etc. Datum Romae apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicae MCCCCXLIV. IV. Kal. Februarii Pont. ann. XIV. Ita Waddingus tom. 11 . fol. 207. n. 43. ex Arch. Vatic. Superio. lib. 19. Bullar. fol. 285.

VII. Quam strenuè Fratres Minores in convertendis haereticis, et reducendis longinquis â salute ad veritatem, et unitatem fidei adlaboraverint, quilibet ex praememoratis privilegiis, gratiis, et facultatibus â Summis Pontificibus iisdem Fratribus Vicariae Bosnensis concessis facile conjiciet, nisi malit Supremos Principes, facilitatis, levitatis, aut, quod pejus esset, justitiae distributivae violatores arguere, quod videlicet praemia immeritis largiti fuissent. Si quis vero cum modernis Criticis, quod privilegia, et exemptiones hujusmodi sint tantum extorsiones Regularium, ut eò commodius propriae voluntati, genio, et libertati indulgere possent, asserere non erubescit, audiat Eugenium IV. qui in sua Bulla incip. Super Gregem Dominicum dat. Romae hoc eodem anno 1444. XIV. Kal. Martii, in qua constituit F'rem Fabianum de Bachia Vicarium Vicariae Bosnensis Inquisitorem haereticae pravitatis, sic ait: Motu proprio non ad dilectorum filiorum Fabiani de Bachia Vicarii, et Fratrum dicti Vicariatus, vel alicujus pro eis nobis super hoc oblatae petitionis instantiam, sed de nostra mera deliberatione, et ex certa scientia, auctoritate Apostolica etc. Ex quibus verbis clarè apparet, nullas fuisse preces per P. Fabianum, aut alios Fratres dictae Vicariae, aut alios extraneos pro ipsis Summo Pontifici oblatas, ut praedictus Fabianus haereticae pravitatis Inquisitor instituatur, et facultatibus ad hoc officium rite obeundum muniatur Apostolicis, quod infra dum de Inquisitoribus agam, magis patebit.

39

VIII. Contingere quoque posset, ut aliquis praememoratam Eugenianam Constitutionem Sacrae Religionis obreptionis, subreptionis, aut alio falsitatis vitio laborare asserere auderet, ex eo, quod in ea Fabiano data fuit potestas non solùm Chrisma consecrandi, sed etiam Sacramentum confirmationis conferendi, quam potestatem posse â Summo Pontifice simplici Sacerdoti delegari, quam plurimi non infimae notae Theologi pernegabant, inter quod Robertus Cardinalis Pullus part. 5. Sept. c. 23 . Hugo Victorinus lib. 2. de. Sacram. part. 7. c. 2. Hadrianus in 4. dist. 7. art. 3. quibus ex recentioribus adhaeserunt Estius in 4. dist. 7. §. 21. et 22. Sambovius tract. de Sacram. Confirm . Du-Hamel tom. 6. Theolog. tract. de Sacram. Confirm. c. 4 . Verùm majoris auctoritatis sunt Doctores contrariae sententiae, quod videlicet facultas conferendi Sacramentum Confirmationis etiam simplici Sacerdoti â Summo Pontifice concedi possit, cui sententiae etiam adhaeret Benedictus XIV. testis omni exceptione major, citatque pro se D. Thomam in 4. dist. 7. quaest. 3. Scotum in 4. dist. 7. qu. 1. art. 11. Bellarminum de Sacram. Confirm. lib. un. c. 12. Suarez tom. 3. in 3. part. disput. 36. Sect. 2. Gregorium de Valentia tom. 4. disp. 5. quaest. 2. punct. 1. Cardinalem de Lugo in respons. moral. lib. 1. dub. 6. Cardinalem de Laurea in 4. tom. 3. disp. 2. art. 2. Cardinalem Gotti tom. 2. in 3. part. quaest. 2. de Ministro Confirm. dub. 2. §. 1. Juenin de Sacr. diss. 3. qu. 5. c. 2. art. 2. §. 3. Tournely de Sacram. Confirm. qu. 3. a. 2. Boucat diss. 2. de confirm. art. un. Sect. 2. tom. 6. Berti Theol. tom. 7. lib. 32. c. 7. Dein adducit plurimorum Summorum Pontificum auctoritatem, qui Sacramentum Confirmationis simplici Sacerdoti conferendi potestatem dederunt, signanter verò praelaudatam Constitutionem Eugenii IV. Sacrae Religionis, dein subjungit n. 7. Quare non videtur hodie fas esse, potestatem, de qua olim disceptabatur, Summo Pontifici abjudicare. Imo ipsemet Benedictus XIV. ad Summi Pontificatus apicem evectus potestatem fecit Patri Custodi, et Guardiano Sancti Sepulchri D. N. Jesu Christi, Ordinis Minorum de Observantia, idem conferendi Sacramentum Confirmationis, in locis terrae Sanctae, in quibus actu non degunt Episcopi Latini, et quoad fideles graeci ritus, ubi desit Episcopus Graecus Catholicus, qui in propria resideat Dioecesi, aut ubi istius ibidem residentis, accesserit consensus, uti habetur Constit. 10. et Const. 87. §. 14. ejusdem Pontificis Bull. tom. 1. pag. 28. et. pag. 294 . quò lectorem, si majorem notitiam de hac re habere desiderat, remitto.

40

IX. Multo major inter doctores controversia versatur, utrum potestas conficiendi Chrisma simplici Sacerdoti â Summo Pontifice concedi valeat? Controversia haec, licet â longo tempore duret, nondum tamen per aliquod Concilium, aut Pontificium oraculum dirempta est; plures Doctores inclinant in sententiam negativam, ei vel maximè innixi fundamento, quod Summi Pontificis, dum in casu necessitatis concedunt simplici Sacerdoti facultatem conferendi Sacramentum Confirmationis, quasi ordinariè adjungere soleant hanc conditionem, ut utantur Chrismate ab Episcopo confecto, aut si hoc haberi non posset, liceat uti Chrismate antiquo. Non tamen desunt Theologi, qui affirmant, quod sicuti Summus Pontifex potest simplici Sacerdoti facultatem impertiri administrandi Sacramentum Confirmationis, ita eidem committere etiam valeat potestatem conficiendi Chrisma; etenim si Summus Pontifex, suprema sua auctoritate potest simplici Sacerdoti munus demandare conficiendi Sacramentum Confirmationis, de se caeteroquin annexum Ordini Episcopali, eò magis poterit facultatem eidem elargiri, praeparandi ejusdem Sacramenti materiam, prout tenent Cajetanus in 3. part. quaest. 72. art. 3. Gregorius de Valentia tom. 4. Disp. 5. punct. 2. §. At hoc in primis. Cardinalis de Lauraea in 4. tom. 3. disp. 2. art. 3. Berti in sua Theolog. tom. 7. lib. 32. c. 5. proposit. 4. quorum sententiam valde probabilem existimant Suarez tom. 3. in 3. part. qu. 72. disp. 33. Sect. 2. §. tertia sententia. Bonacina de Sacram. disp. 7. qu. un. punct. 2. n. 3. Dein apudMabillonium tom. 1. part. 2. musei italici extat Epistola Joannis Diaconi haec ad Senarium scribentis n. 8. pag. 73. Sed nec illud tangat animum, quod sibi aliquando quaedam vis necessitatis assumit, veluti (quod nunc per Africam fieri dicitur) ut presbyteri Sanctum Chrisma conficiant, quod merito moveret, si istam Pontificalis auctoritas licentiam non dedisset, unde constat â Pontificibus quodammodo fieri, quod in tanta rerum necessitate, ut â presbyteris perfici possit, Superior Ordo constituit. Tandem ipsemet Benedictus XIV. in suis operibus tom. 12. de Synodo Dioecesana lib. 7. c. 8. quamvis in contrariam partem magis inclinare videatur, sententiam tamen hanc minine reprobat, sed in sua probabilitate relinquit, imo si rem bene considerare volumus, non obscure colligetur eum hujus sententiae esse patronum! etenim cum loc. cit.

41

c. 7 . adducat Bullam Eugenii IV. pro confirmatione asserti; quod potestas administrandi Sacramentum Confirmationis etiam simplici Sacerdoti â Summo Pontifice concedi possit, utique eadem Bulla etiam pro confirmatione asserti: quod potestas conficiendi Chrisma simplici Sacerdoti â Summo Pontifice dari queat, pariter inservire poterit. In ea namque Bulla reperitur utraque potestas concessa P'ri Fabiano de Bachia Vicario Bosnensi tam Chrima conficiendi, quam Sacramentum Confirmationis administrandi: igitur si auctoritas hujus Pontificiae Constitutionis pro confirmatione unius partis controversiae aliquid probat, id quoque probare debet pro confirmanda altera parte controversiae.

§. III.
De Inquisitoribus haereticae pravitatis in Regno
Bosnensi â Summis Pontificibus institutis.

I. Cum Bonifacius VIII. percepisset, in partibus Serviae, Russiae, Dalmatiae, Croatiae, Bosnae, et Istriae variarum haeresum errores spargi, scripsit A. C. 1298. Ministro Provinciali Provinciae Sclavoniae, seu Dalmatiae (nam haec nomina tunc pro una, eademque Provincia designanda usurpabantur) ut duos Fratres Ordinis Minorum doctrina, et pietate conspicuos auctoritate Sedis Apostolicae in praedictis partibus Inquisitores haereticae pravitatis, prout ex ejusdem litteris incip. Licet ex omnibus datis Romae apud S. Petrum III. Kal. May Pont. an. IV. quae hujus sunt tenoris: Licet ex omnibus Mundi partibus … teneamur ex Officii debito extirpare laetiferam pestem haereticae pravitatis, in partibus tamen Serviae, Russiae, Dalmatiae, Croatiae, Bosnae, atque Istriae Provinciae Sclavoniae imminet nobis haec solicitudo propensius, ubi eamdem pestem … ex evidentia operis, et famae notitia praesensimus abundantius succrevisse. Cupientes igitur in dictis partibus, et in Archiepiscopatibus Duracen. Antibaren. Ragusino, Spalaten. et Jadren. et dioecesibus suis per aliquos de Fratribus tui Ordinis partem super hoc nostrae solicitudinis adimpleri, discretioni tuae per Apostolica Scripta firmiter praecipiendo mandamus, quatenus … eligas duos de Fratribus […] ipsius Ordinis tuae administrationis … ut Inquisitionis Officium in locis praedictis contra haereticos credentes …… exequi studeant diligenter ... etc. Ita Waddingus tom. 5. Annal. Minor. pag. 397. n. 2. ad ann. 1298.

42

II. Ad ann. 1325. reperio P. Fabianum Inquisitorem haereticae pravitatis in Principatu Bosnensi, quem Joannes XXII. Romanus Pontifex, ut tantò felicius haereticis ex pluribus Europae partibus ad dictum Principatum confluentibus, ut illic liberius haeresum venena incautis populis propinarent, resistere posset, eosque ex dicto Principatu totaliter eliminare valeret, enixe commendavit, non tantum Carolo Hungariae Regi, cui Bosnia tributaria erat, sed etiam ipsi Stephano Principi Bosnensi, ejusque conthorali Elisabethae, quatenus eidem Fabiano Inquisitori ad exequendum suum munus necessariam opem ferrent: sum autem litterae Pontificiae ad omnes tres scriptae quasi ejusdem sint tenoris, adducam tantum litteras ad Stephanum Principem Bosnensem scriptas, quas Waddingus ex Reg. Vat. an. 9. hujus Pont. tom. 1. ep. 5. citat tom. 7. pag. 38. n. 1. et 2. quarum hic est tenor:

Dilecto Filio nobili viro, Stephano Principi Bosnensi

Repetita frequenter multorum fide digna relatio nostrum, et Apostolicae Sedis pulsavit auditum, quod … magna haereticorum caterva de multis, et variis partibus congregata ad principatum Bosnensem sub fiducia inibi seminandi obscaenos errores, tuteque ibidem commorandi confluxit, qui antiqui hostis imbuti versutia, ac veneno suae falsitatis armati, catholicorum animas sub simplicitatis simulatae fallacia, praetensa, sed falsa Christiani nominis professione, corrumpunt … Cum igitur praedictorum haereticorum nefanda, sed eliminanda seductio in dicto Principatu, sicut asseritur, jam multas animas labe resperserit, seu infecerit haereticae pravitatis, ac propterea diligentiam tuam plurimum deceat .... de Principatu praedicto pestem hujusmodi radicitus extirpare … Nobilitatem tuam rogamus … in Domino Jesu Christo … quatenus tu, qui … fidelis es nobis, et Ecclesiae, ac proponis esse cum Dei adjutorio … ad eliminandum, et extirpandum dictos haereticos opem praepares, et impendas … ad requisitionem dilecti filii Fabiani Ordinis Fratrum Minorum Inquisitoris haereticae pravitatis in partibus illis, auctoritate Apostolica deputati, et deputandorum imposterum … viriliter assistendo, ut … non solum, qui recti sunt, incolumes perseverent, sed etiam eorumdem haereticorum seductione decepti … ad lumen verae fidei reducantur. … Caeterum praefatum Inquisitorem, et alios in iis, quae ad praedictum Inquisitionis Officium pertinent, super quibus favoris, et auxilii tui partes fiducialiter duxerint requirendas, ob divinam, et Apostolicae Sedis reverentiam, atque nostram, habeas propensius commendatos, teque eis propitium exhibeas

43

ac benignum, ita, quod favoris tui super praemissis assistente praesidio, commissae eis inquisitionis Officium contra respersos labe praedicta, ad laudem Dei, et pro salute fidelium in decretis sibi provinciis, securius, et efficacius valeant exercere … Datum Avenion. Nonis Junii Pont. an. IX.

III. Dum Fabianus, ut injuncto sibi Officio fungeretur, vellet Tergesti Urbe maritima sub Patriarcha pro tunc Aquilejensi […] contra haereticos leges ferre, et verbo Dei exhortari populum ad fidei puritatem tuendam, Michael de Padua, et Raymundus de Cremona Tergestinae Ecclesiae canonici, injuriis affectum, impediverunt, ne faceret, quorum proterviam, ut frangeret Joannes Pontifex, scripsit Episcopo Castellano, et eidem Fabiano Inquisitori, ut contra eosdem tamquam de fide suspectos procedant; Sanctum enim, et Sacrum apud omnes volebat Sanctae inquisitionis Officium.

IV. Vix Fabianus â vexa Canonicorum Tergestinae Ecclesiae per Pontificia Scripta liberatus erat, jam alia sustinuit sui Officii executionis impedimenta et obstacula, et quidem multo prioribus pejora, cum non tantum in suo Inquisitionis officio impediretur, sed eo munere omnino exueretur; Etenim P. Mathias de Zagrabia Ordinis Praedicatorum, quo Spiritu ductus? noverit ipse [et tu Maurerliauriantis ingenii homo!], institit apud Summum Pontificem, ut id munus Sui Ordinis viris crederetur, quod etiam obtinuit: quod, dum rescivisset praedictus Fabianus, conquestus est coram Summo Pontifice, quod munus Inquisitionis contra haereticam pravitatem â longis jam temporibus, quod Mathias subticuit, Fratribus Minoribus â praedecessoribus suis collatum, Fratribus Praedicatoribus in dictis partibus concrediderit. Re intellecta Joannes Pontifex litteras, quibus Fratribus Praedicatoribus dictum Officium commisit, revocavit, cassavit, et irritas ac nullius valoris declaravit, Fratresque Minores in dicto Officio confirmatos voluit. In quem finem expedivit Kal. Julii 1326. litteras Priori Provinciali Ordinis Fratrum Praedicatorum in Hungaria, Carolo Regi Hungariae, ac Archiepiscopis Strigoniensi, et Colocensi, eorumque Suffraganeis. Cum verò litterae quoad substantiam conveniant, adferam tantum litteras ad Priorem Provincialem Ordinis Fratrum Praedicatorum datas, quae sequentis sunt tenoris:

44

Dilectis Filiis Priori Provinciali, ac univer-
sis Fratribus Ordinis Praedicatorum in Re-
gno Hungariae, et Provincia Sclavoniae constitutis.

Querelam dilecti Filii Fabiani Ordinis Minorum, Inquisitoris haereticae pravitatis in Provincia Sclavoniae, et Principatu Bosnensi auctoritate Apostolica specialiter deputati, recepimus continentem, quod licet fel. record. Nicolaus Papa IV. per suas litteras speciales Fratribus dicti Ordinis Minorum in dicto Principatu Bosnensi officium Inquisitionis pravitatis praedictae duxerit committendum, prout in dictis litteris plenius continetur, ac deinde piae memoriae Bonifacius Papa VIII. praedecessor noster dilecto filio Ministro Provinciali Ordinis Fratrum Minorum in administratione Provinciae Sclavoniae commiserit … ut … eligeret duos de Fratribus dicti Ordinis Minorum suae administrationis idoneos ad hujusmodi Officium exequendum, qui in partibus Serviae, Rassiae, Dalmatiae, Croatiae, Bosnae, atque Istriae … Inquisitionis Officium super labe praedicta debeant exercere, et â longis temporibus citra Fratres dicti Ordinis Minorum ejusdem Provinciae exercuerunt hujusmodi Inquisitionis Officium in partibus memoratis, juxta formam eis ab Apostolica Sede concessam, nullusque alicujus alterius Religionis in eisdem partibus hujusmodi Inquisitionis Officium hactenus consueverit exercere: tamen dilectus filius Mathias de Zagrabia Ordinis Fratrum Praedicatorum nulla de praedictis litteris, seu privilegiis hujusmodi super Inquisitionis Officio dictis Fratribus Ordinis Minorum â Sede praefata concessis, habita mentione, per suppressionem veritatis hujusmodi quasdam litteras ad te fili Prior, â nobis impetravit, per quas tibi duximus committendum, quod aliquos de Fratribus dicti Ordinis Praedicatorum eligas, qui in Regno Hungariae Inquisitionis Officium praedictae pravitatis exerceant, et valeant exercere …… Cum itaque nostrae intentionis non fuerit, nec existat, Inquisitionis Officium labis praedictae per Sedem eamdem dudum concessum eisdem Fratribus Ordinis Minorum in partibus supradictis, dictis Fratribus Ordinis Praedicatorum committere, vel per litteras nostras praedictis Inquisitoribus dicti Ordinis Minorum super dicto Officio in praefatis Provinciis, seu partibus in aliquo derogare, ne dictarum litterarum nostrarum praetextu dictum Officium, quod absit, valeat impediri, tibi, ac uni-

45

versis, et singulis Fratribus Ordinis vestri praedictae Inquisitionis Officium in dictis Provinciis, seu partibus, quae in dictis privilegiis, seu litteris Apostolicis dictis Fratribus Minoribus concessis specialiter exprimuntur, interdicimus exercendum, vobis auctoritate Apostolica districtius inhibentes, ne de praedicto Officio in Provinciis, et partibus supradictis in dictis privilegiis, seu litteris dictorum Fratrum Minorum expressis, vos intromittere praesumatis: quinimo quoad Provincias, et partes praedictas praefatas litteras nostras super dicto Officio tibi praefate Prior, vel aliis quibuscumque directas, revocamus, cassamus, et irritamus, et nullius existere decernimus firmitatis. Dat. Aven. Kal. Julii Pont. an. XI.

V. Restitutus his Joannis XXII. litteris praedictus Fabianus in Officium Inquisitoris haereticae pravitatis, quod Officium jam anno 1291. â Nicolao IV. Fratribus Ordinis Minorum concessum erat, illud usque ad annum 1337. prout mihi compertum est, fideliter, et magno animarum lucro exercebat ita, quod multos haereticos viribus Caroli Regis Hungariae, et Stephani Principis Bosnensis adjutus ex eo Principatu profligaverit, ut notavit Wadd. tom. 7. pag. 111. n. 10. Ann'. Min. ad ann. 1330 .

VI. Post P. Fabianum in Regno Bosnae Inquisitorem haereticae pravitatis â Sede Apostolica institutum, non invenio aliquem ejus successorem in dicto Officio usque ad S. Jacobum de Marchia, de cujus mirandis operibus, quae cooperante Divino Numine cum ingenti animarum lucro non obstantibus multis contradictionibus, et persecutionibus in Vicaria Bosnensi operatus est, in §. sequenti specialis mentio erit. Post S. Jacobum Eugenius IV. suis litteris incip. Ex injuncto datis Florentiae die 9. Maji 1439. Pont. an. IX. ad universos Archiepiscopos, Episcopos, aliosque Praelatos Ecclesiasticos constituit, […] imo jam constitutum supponit Inquisitorem haereticae pravitatis in dictis partibus Joannem de Waya illis verbis: Sane, cum dudum dilectus filius Joannes de Waya Ordinis Fratrum Minorum professor, et Commissarius in Vicaria Bosnae … haereticae pravitatis sit ibi Inquisitor constitutus, favoribusque pro ipsa extirpanda pravitate, Christifidelium plurimum opus habeat. Nos cupientes, ut ipse Joannes Officio sibi injuncto quietius incumbere, excessusque â fide discrepantium commodius corrigere valeat, quo uberioribus fuerit favoribus communitus, fraternitatem, et devotionem vestram

46

in Domino requirimus, et hortamur per praesentes, quatenus ob nostram, et Apostolicae Sedis reverentiam in his, quae dictum Inquisitionis Officium, quovis modo concernunt, praefato Joanni consiliis, auxiliis, et favoribus opportunis, et efficacibus assistatis, eumque defendatis et protegatis, ut fretus vestris patrocinio et favore, per hujusmodi Inquisitionis Officii exercitium, salutares, prout optamus, in Christifidelibus, et Dei Ecclesia fructus parere possit, vosque apud Deum gratiam, apud nos verò, et dictam Sedem commendationem, et laudem consequi mereamini. Datum, ut suprà.

VII. Idem Eugenius IV. Anno 1444. ad partes septentrionales, Moldaviae, Valachiae, Bulgariae, Rasciae, aliorumque regnorum, ad quos se Vicaria Bosnensis extendebat, misit Fratrem Fabianum de Bachia Vicarium, aliosque Vicarios Vicariae Bosnae, qui populos multos Saracenorum incursibus, haereticorumque liberè grassantium erroribus, a tramite recto fidei declinantes, ad veritatis Catholicae semitas reducerent: ipsumque Fabianum, et in Vicariatu Successores instituit perpetuos Inquisitores in praedictis Regnis, nec non in partibus Sclavoniae, et in Scythia, Moldavia, Buda, Zegedino, in Septem Sedilibus, et foro Siculorum (hoc est in Transylvania) aliisque locis, suos, et Sedis Apostolicae Commissarios. In quem finem tres expedivit litteras, quas citat P. Lucas Waddingus tom. 11. Ann. Min. pag. 203. et seqq. ad A. C. 1444 . et quidem primae, quae reperiuntur in Arch. Vatic. Super. lib. 19. Bull. fol. 281. incip. Super gregem Dominicum ad rem sequentia continent: …… Nos super his … totis viribus providere intenti, et firmam super eo, quod hactenus dilecti filii, Ordinis Minorum professores, de Observantia nuncupati, et praecipuè Vicariae Bosnae, qui, ut celebris, et publica fama insinuat, se murum facientes pro domo Domini, et orthodoxa propagatione fidei … opem, et operam efficaces solertius adhibere … studuerunt, et student …… tenore praesentium … Fabianum, quem, sicut fide dignorum testimoniis accepimus, religionis, et fidei sinceritate, ac maturitate morum necnon litterarum scientia, aliarumque virtutum donis, earum largitor Dominus insignivit, et illius Successores, qui pro tempore erunt, praedictae Vicariae Vicarios, in Hungariae, et Bosnae, ac Moldaviae, Valachiae, Bulgariae, Rasciae, nec non Sclavoniae, ac omnibus, et singulis aliis regnis, seu partibus, ad quae, seu quas Vicaria hujusmodi se extendere dignoscitur, Inquisitorem, et Inquisitores hae-

47

N' ^o 3.

reticae pravitatis perpetuò facimus, constituimus, et etiam deputamus …… Et insuper Fabiano, et Vicariis pro tempore praedictis … in omnibus, et singulis regnis, ac partibus, ad quae, seu ad quas Vicaria hujusmodi se extendet, antedictis, quotiescumque sibi opportunum videbitur, perpetuò eorum nomine, unum, vel duos, aut tres, seu tot, quot pro hujusmodi officii necessitate opportuni videbuntur, idoneos Fratres, de consilio tamen aliquorum discretorum Fratrum Ordinis, et Vicariae praedictarum, qui eisdem, et prorsus similibus auctoritate, et potestate fungantur, substituendi, sicque substitutos ad ipsorum nutum revocandi, plenam, et liberam, tenore praesentium licentiam concedimus, pariter, et facultatem. Post commissum Fabiano, et Successoribus ejus Vicariis Vicariae Bosnae munus Inquisitoris haereticae pravitatis, Pontifex adhortatur Principes saeculares, et personas Ecclesiasticas, ut praedicto Fabiano in executione sibi injuncti muneris assistant, et eum in praedicto munere exercendo impedire volentes coerceant; favorem eidem praestantibus indulgentias concedit, impedientes excommunicationis sententia ferit, prout in iisdem litteris contenta, sequentia indicant verba: Praeterea universos, et singulos in Christo carissimos filios nostros Reges, ac venerabiles Fratres nostros Archiepiscopos, Episcopos, et dilectos filios Principes, Duces, Comites, Palatinos, Vayvodas, Barones, Milites, Nobiles, Communitates, et caeteros quoscumque Christifideles, Ecclesiasticos, et Saeculares in praedictis regnis, seu partibus, et alibi ubilibet commorantes, cujuscumque status, gradus, Ordinis, vel conditionis fuerint, obsecramus in Domino, et per aspersionem Sanguinis Domini nostri Jesu Christi exhortamur, eisque in remissionem peccatorum suorum injungimus, quatenus, dum pro parte Fabiani, Vicariorum, et Substitutorum praedictorum, vel alicujus eorum parte fuerint requisiti, ipsis in exercendo Inquisitionis Officio assistentes, eis auxilium, et favorem praestent opportuna …… vel per se, vel per alium, seu alios sub excommunicationis poena (quam secus facientes ipso facto incurrere volumus, et â qua non nisi in mortis articulo constituti, per alium, quam per Romanum Pontificem, aut Fabianum, aut Vicarios, et Substitutos praedictos, vel eorum aliquem absolvi nequeant) dictos Fabianum, Vicarios, et Substitutos praedictos …, quominus officium hujusmodi liberè exercere possint, et exerceant per se, vel alium, seu alios directe, vel indi-

48

recte, quovis quaesito colore, molestare, perturbare, aut quomodolibet impedire praesumant …… Ut Reges, Archiepiscopi, Episcopi, Principes, Duces, Comites, Palatini, Barones, Vayvodae, Milites, Nobiles, Communitates ac caeteri Christifideles, qui Fabiano, Vicariis, et Substituendis praedictis in exercendo Inquisitionis Officio hujusmodi eo promptius auxilium, consilium, et favorem praestent, quo se ex hoc dono caelestis gratiae refectos fore conspexerint, omnibus verè paenitentibus, et confessis, qui auxilium, vel favorem ipsis Fabiano, Vicariis, et Substituendis pro tempore, in hujusmodi exercendo officio praestiterint, auctoritate Apostolica, tenore praesentium concedimus, quod illas, et prorsus similes peccatorum suorum remissionem, et relaxationem, et Indulgentias consequantur, quae alias in subsidium, seu defensionem Terrae Sanctae, auxilium, consilium, et favorem praestantibus, hactenus per Sedem Apostolicam concessae fuerunt. Non obstantibus etc. Nulli ergo etc. Datum Romae apud S. Petrum anno Dominicae Incarnationis 1444. X. Kal. Februarii, Pont. anno XIV.

VIII. Alia Eugenii IV. Bulla pro Inquisitoribus Vicariae Bosnensis expedita fuit ad Principes Saeculares, et Episcopos, aliosque Praelatos Ecclesiasticos, in quibus Eugenius dictum Fabianum Inquisitorem, ejusque in officio Successores eisdem enixe commendat, litterae incip. Inter desiderabilia cordis nostri Dat. Rom. XIV. Kal. Mart. anno eodem; quia verò haec recommendatio in praelaudata Bulla Super gregem Dominicum â me paulo ante adducta jam continetur, â denuo adducendis his litteris supersedendum censeo.

IX. Tertiam Bullam incip. Sacrae Religionis, vi cujus Fabiano, et Successoribus ejus Vicariis Vicariae Bosnae ampla privilegia, gratiae, et facultates ab Eugenio IV. conceduntur, videre est supra §. II. hoc. cap.

§. IV.
Referuntur ea, quae S. Jacobus de Mar-
chia praeclarè gessit in Vicaria Bosnensi.

I. Ex ipso §. titulo facile desumitur, meae intentionis minimè esse totam vitam S. Jacobi de Marchia in hoc paragrapho texere, sed ea tantùm illius laudabilia facta enarrare proposui, quae in Vicaria Bosnensi divina cooperante gratia, sive ùt Vicarius ejusdem Vicariae, sive

49

ùt Inquisitor haereticae pravitatis, ac Commissarius Apostolicus in Regnis, et partibus supra dictis operatus est.

II. Anno 1391. mense Septembri natus est in oppido Montis Prandoni, Asculanae dioecesis S. Jacobus Picenus, dictus de Marchia, Patre Antonio Gangala Rubeo, Matre Antonia, humilibus fortuna, sed Christiana pietate illustribus. In Baptismate Dominici nomen sortitus est: In Religione Jacobus vocatus ex eo, quod in festo S. Jacobi Apostoli die 25. Julii anni 1416. annum agens 25. Religionis habitu in templo S. Mariae Angelorum penes Assissium donatus fuerit, et peracto tyrocinii anno in Coenobio Carceris in Monte Subasio, in eodem S. Mariae templo solemnem emisit professionem. Emissa professione ad munus praedicandi â Superioribus destinatus fuit, quo in munere, aliisque pietatis exercitiis adeo excelluit, ut non tantum Saecularium animos ad sui desiderium excitarit, sed etiam in Superiorum oculis tantam nactus sit existimationem, ut ab eis ad majora quaeque gerenda aptus judicaretur: Unde eum P. Guillelmus de Casali Minister Generalis anno 1432. in Vicaria Bosnae instituit Vicarium, et suum Commissarium, et ex litteris ejusdem Ministri Generalis ad eum missis, quas Waddingus ex autographo deduxit, patet, quae hujus sunt tenoris:

In Christo sibi carissimo Fratri Jacobo de Monte Pran-
dono de Esculo, Provinciae Marchiae Ordinis Fratrum
Minorum, Frater Guillelmus de Casali Sacrae Theolo-
giae Magister, ac ejusdem Ordinis Fratrum Mino-
rum Generalis Minister, et Servus, salutem, et
pacem in Domino Sempiternam.

Cum pro reformatione facienda, noviter auctoritate Apostolica in toto Ordine ordinata, esset mihi summe necessarium, ad Vicariam Bosnae … accedere, et in aliis partibus Ordinis … occupatus, ad ipsam … bono modo ire non valeam …… te, de cujus vita laudabili, morum gravitate, discretione praecipua, scientia multa, Ordinis justitia, et animarum zelo … sum plene, et clara experientia informatus, meum Commissarium Visitatorem cum plena mea auctoritate, et potestate in eadem Vicaria Bosnae instituo, omnem alium Commissarium meum in ipsa Vicaria removendo, et institutum denuntio per praesentes, dans tibi plenam facultatem meam …… omnia, et singula circa reformationem in ipsa Vicaria Bosnae faciendi, quae ego facere possem, si in eadem personaliter adessem. Mandans tibi ad meritum Obedientia salutaris, in remissionem peccatorum tuorum, quatenus dictum Commissariatus, et Vicariatus Officium recipias, receptumque sollicitè, et diligenter ad honorem Dei, et Ordinis exequaris, secundùm gratiam

50

â Domino tibi datam: …… Fratres verò omnes, et singuli, tam Praelati, quam Subditi, qui in dicta Vicaria morantur, et morabuntur, per Sanctam Oboedientiam, et sub poena excommunicationis, privationis omnium officiorum, et actuum legitimorum latae sententiae, tibi toto tempore tui Commissariatus officii, in omnibus, et singulis, quae ad tuum spectant Officium, humiliter obediant, et pareant reverenter. Vale in Domino, et ora pro me. Datum Romae die 1. Aprilis, Anno Domini 1432.

III. S. Jacobus de Marchia commoratus in Bosna disciplinam restituit, dissolutos mores correxit, Conventuum, et regionum controversias sopivit, reditus distraxit, et corruptelas omnes contra regulae puritatem latenter introductas, procul effecit, quosdam Religiosos per singulares domos, et praedia Castri Jayczae dispersos, et proventibus gaudentes, quia aliter inter gentem varia haeresi infectam, dicebant se vivere non posse, illinc coegit recedere. His ita compositis in Italiam redivit 1434. officio renunciavit in manibus Fratris Antonii de Gvarrano tunc Ministri Generalis in partibus Italiae vices gerentis, qui ab Eugenio IV. benignè, et honorificè habitus, anno sequenti ab eodem Pontifice, una cum Fratre Nicolao Auximano, viro piissimo denuo ad Bosnam amandatus fuit, ut reformationem plenè stabiliret, et fidem Christi in illo regno languentem doctrinae Caelestis Spiritus renovaret. Reversum in Bosniam Stephanus Tuertbo Rex Bosnae fictis honoribus excepit, intelligebat enim vir Dei, Stephanum occultè haereticis favere, cujus patrocinio suffulti suas impietates primò velabant, mala dogmata mitius interpretari sunt conati, mox suas nefandas haereses, quas prius in sinu reconditas tenebant, ausi sunt palam profiteri, virum Apostolicum maledictis lacessere, multis calumniis afficere, et adversus eumdem concitare non modo plebeculam, verum etiam aliquos dominantes in Clero, â quorum persecutionibus latisque censuris oportuit per Eugenium Pontificem defendi. Concessit ille, ut eidem liceret in omnibus dioecesibus verbum Dei praedicare, omnesque Episcoporum censuras in eum latas, quibus ab hoc Sacro ministerio impediebatur, irritas voluit, et inanes.

IV. Cum Stephanus Rex Bosniae Sigismundi piissimi Principis Romanorum Imperatoris, et Hungariae Regis Fratribus Minoribus summè addicti indignationem pertimesceret, et Summi Pontificis censuras formidaret, â persequendo Jacobo desisteret, Regina

51

veneno haereticae pravitatis infecta, eum suadentibus, et instigantibus pravis Consiliariis ê medio tollere decrevit. Iussit itaque Jacobum ad se vocatum insidiosè per quatuor sicarios in via trucidari: districtis gladiis irruentes excepit vir Dei bracchiis extensis, miraque mansuetudine ajebat ad eos: Exercete in me, quod vobis desuper permissum fuerit, paratus sum pro Dei amore, et Christianae fidei professione mortem omnem subire. Quaenam vos miserit, et quid malè ferat? probe novi, en! misellae injustè praecipienti, si licet, obedite. Res mira! obriguerunt satellites, neque bracchia movere neque manus dimittere potuerunt, sed divina potentia cruciati, clamae coeperunt: Ignosce nobis, vir Dei, in Deum, et in te peccavimus, vir Sancte parce nostro delicto. Jacobus plenus charitate, quae praecipit et inimicos diligere, et vindictae nescius, reddidit bonum pro malo, oravit pro inimicis, et facto crucis signo supra singulos eorum, liberos dimisit. Recta mox perrexit intrepidè ad Reginam, eamque multis Regni Proceribus circumdatam, alta voce sic allocutus est: Ecce Fratrem Jacobum, quem trucidare jussisti: vere rem magnam aggressa es, tentâsti virum potentem, aut egregium bellatorem occidere? miserum homunculum mactâsses, aut muscam. His commoti, et obstupefacti Proceres, factum execrari, Jacobum magnificare, miraculum praedicare non destituerunt.

V. Bohemia regno in potestatem Sigismundi Imperatoris redacto, haeretici plurimi tum Imperatoris iram declinantes, tum aliorum Sectariorum, cum quibus acriter discordabant, consortium devitantes in Hungariam abierunt, quibus, ut fortiter resisteret Jacobus, eorumque impios conatus tanto alacriori ausu reprimeret, quanto majori auctoritate se fultum cognosceret, Eumdem Jacobum Eugenius IV. in Regno Hungariae, et partibus Austriae anno 1436. Inquisitorem haereticae pravitatis instituit sequenti diplomate:

Dilecto filio Jacobo de Marchia Ordinis Fra-
trum Minorum professori, in regno Hungariae,
ac Austriae partibus, secundum morem dicti
Ordinis Inquisitori haereticae pravitatis per
Sedem Apostolicam deputato, salutem,
et Apostolicam benedictionem.

Luet ubilibet Apostolicae Sedis providentia circumspecta contra haereticae pravitatis labe respersos … reme-

52

dium libenter adhibeat opportunum, in regno tamen Hungariae, et Austriae partibus … praecipuè cupimus, ut negotia fidei jugi profectu … prosperentur, fidesque Catholica fortius invalescat. Affectantes igitur ad hujusmodi negotium fidei in regno, et partibus praedictis efficaciter promovendum …… ad personam tuam, quam religionis, et fidei sinceritate, et maturitate morum, et litterarum scientia, multarumque aliarum virtutum donis earum largitor Dominus insignivit, dirigentes intuitum mentis nostrae, te …… Inquisitorem haereticae pravitatis in Regno Hungariae, et Austriae partibus auctoritate Apostolica, usque ad nostrum beneplacitum facimus, constituimus et deputamus. Quocirca discretioni tuae, per Apostolica Scripta mandamus, tibi in remissionem peccatorum injungentes, quatenus in caritate Dei, hominum timore postposito, Spiritum fortitudinis induens, praedictum Inquisitionis Officium, in regno, et partibus praedictis, prout tanti negotii utilitas suadebit, sub spe mercedis aeternae sic efficaciter prosequi, ac exequi studeas diligenter, et per solicitudinis tuae diligentiam, radix pravitatis praedictae penitus evellatur, et vinea Domini Sabaoth exterminatis exinde vulpeculis, fructus uberes afferat catholicae puritatis …… Datum Bononiae anno Incarnationis Dominicae 1436. XI. Kal. Sept. Pont. anno VI.

VI. Hac fretus auctoritate, et divina adjutus virtute beatus Jacobus magnam messem hac excursione in Christi horrea collegit, plurimosque ab errorum tenebris ad Evangelicae veritatis lucem reduxit. Ultra 55000. ad fidem ab ipso conversos Sacro baptismatis fonte abluisse scribunt in ejus actis itineris socii, et diebus quinque alia ferme totidem millia baptizâsse. Unde Episcopi, Clerus, et Principes ad Pontificem Eugenium suas litteras dederunt, in quibus et gratias immensas reddiderunt, quod tantum, ac talem sibi virum, destinârat, et ê quibus malis eruerit, ac bona tribuerit, honorificis explicaverunt testimoniis. Et imprimis

VII. Archiepiscopus Strigoniensis sequentem dedit ad Eugenium Epistolam:
Beatissime Pater, et Domine colendissime post
humilem, et devotam subjectionem usque ad
pedum oscula beatorum.

Eidem Vestrae Sanctissimae Paternitati significo per praesentes, quod Religiosus, Deoque devotus Frater Jacobus

53

de Marchia Ordinis Minorum, Vicarius Bosnae … hìc in regno Hungariae in praedicando verbum Dei, et fidem orthodoxam, errores maximos, qui hìc in multis, et diversis locis, ac variis hominibus â via revocatis, et Hussitarum sectam tenentibus, pullulabant, suis maximis, diligentissimisque, et sudorosis laboribus reprobavit, et circa conversionem eorumdem haereticorum, et etiam multorum schismaticorum ad fidem catholicam reductorum, tamquam pugil Christi strenuus, accuratam suam apposuit totis viribus diligentiam, multos convertendo, et reducendo, sic quod hujusmodi suis laudabilibus, et fructuosis, et salutiferis operibus exigentibus, ipsum Fratrem Jacobum tamquam benemeritum, et laude dignum de hujusmodi suis bene gestis laudabilibus, et sudorosis laboribus ipsi Vestrae Sanctitati, quantum valeo, sinceriter commendo …… Scriptum Strigonii feria sexta ante Dominicam secundam Adventus.

VIII. Venerabile Capitulum Archiepiscopatus Colocensis ad Eugenium Pontificem de Sancto Jacobo hoc dedit testimonium:

Beatissime Pater, et Sanctissime Domine noster
post devota pedum oscula beatorum.

Vestrae praesentibus significandum duximus Sanctitati, quod Venerabilis Pater, et Dominus Frater Jacobus de Marchia Vicarius Bosnae, Ordinis Fratrum Minorum, indagator, et extirpator haereticae pravitatis, per Sanctitatem Vestram ad regnum Hungariae destinatus, peragrans multis aliis ipsius regni partibus, non sine maximo corporis sui periculo, jam pridem ad hanc Colocen. et Bachien. canonicè invicem unitarum dioecesum, cum suis Fratribus applicuit, ubi dante Domino, uberrimos fructus Ecclesiae Sanctae Dei reportavit: nam plurimos haereticos tam clericos, quam laicos, quorum in his finitimis partibus â longis temporibus, copia ingens pullulabat, comprehendit, et per diligens scrutinium, ex eorum haereticorum ultronea fassione alios in silvis, alios in cellariis, alios vero in molendinis, nonnullos autem in speluncis, et cavernis montium et terrarum divina prophanâsse, ac Sacram Eucharistiam, nec non sanguinem Domini nostri Jesu Christi in quibusdam bursis ab intus pice subductis â collo pendentibus, per hujusmodi damnata latibula detulisse, et plurimos noctis in silentio, ac hujuscemodi prophana loca transeuntes, proh dolor! ipsum sanguinem Domini nostri Jesu Christi super se, et indumenta effudisse, ita, ut etiam in calceamenta ipsorum usque deflueret, et terra exinde non mediocriter aspergeretur. Alios etiam non modicos errores fidei

54

catholicae contrarios, comperit manifestè, quos quidem haereticos, habita superinde deliberatione praematura, dignam demeritorum suorum subire fecit ultionem, sicque ipsos, et eorum fautores taliter jam contrivit, erroresque praedicto per Sanctae praedictionis verbum, et alia opportuna remedia extirpavit, ut Dioecesis praedicta, se jam laqueis Diaboli gaudeat expeditam. Ne autem hujusmodi haeresis peramplius in dicta dioecesi oriri possit, idoneos custodes per civitates et loca, qui solicite hujusmodi negotio invigilare debeant, deputavit: et nisi ipsi dioecesi per vestram Sanctitatem de persona ipsius Fratris Jacobi tam celeriter, tamque salubriter provisum extitisset, ut ipsi haeretici asserebant, jam ad arma se promptuabant, atque Pontifices cum Clero miserabili neci tradere conabantur …… Quapropter bone Pater, supplicamus Sanctitati Vestrae, quae novit aequa lance, et malorum offensiones, et bonorum merita trutinare humotenus provoluti, quatenus pro tantis, talibusque ipsius Fratris Jacobi meritis gloriosis, sic illi faveat, ut in tanto opere quotidie majora pro Sanctae Ecclesiae honore, et animarum fructu possit moliri … Die 4. Decembris anni 1436.

IX. Joannes Episcopus Waradiensis scripsit etiam ad Eugenium Pontificem in Castro Monderalbe die 1. Decembris, ubi Pontificem informat de haeresi in sua dioecesi grassante, et de strenuo labore, et piis conatibus Beati Jacobi se ejusmodi haereticis viriliter opponentis; quia verò ferme cum prioribus litteris n. praec. adductis coincidunt, eas adducere intermitto.

X. Georgius Episcopus Transylvanus per epistolam scriptam in Torda die apparitionis S. Michaelis, rogavit, ut ad suam provinciam veniret, haereticos eliminaturus, inter alia haec habet: Paternitatem vestram affectuosissime flagito instanti prece, et cordiali, quatenus Deo auxiliante, completo in illis partibus labore vestro salutifero divinae praedicationis intuitu, et ob fidei Sanctae fortitudinem, iter vestrum versus huc reflectendo, pro extinctione praedictae sectae pestiferae, has partes ingredi dignemini, et velitis diem et tempus progressus vestri dum scilicet ad has partes ingredi malueritis, per occurrentes nuntios mihi intimare, ut usque ad oppidum Ecclesiae nostrae Tasnad in obviam Paternitatis Vestrae recentiores homines, et nuntios transmittere, votive valeam, et possim.

XI. Albertus Archidiaconus Theniens. Vicarius generalis Ecclesiae Chanaedinae sede vacante, scriptis Chanadini litteris die S. Galli Confessoris […] nomine totius Capituli rogabat beatum Jacobum, ut in propria persona Chanadinum veniret ad evellendam

55

et reprimendam haereticorum insaniam.

XII. Jacobus Episcopus Siriniensis in suis litteris datis 15. Martii in Monasterio Bani 1437. ad Eugenium Pontificem […] Jacobum Summis extollit laudibus, magnis depraedicat encomiis, et favoribus Pontificiis enixè commendat. Quia vero hae litterae idem ferme sonant, eumdem continent tenorem, quem habent litterae Capituli Colocensis supra n. 8. adducta, eas hìc transcribere superfluum judicavi.

XIII. Tanta hominis pietate, et mirandis operibus beati Jacobi allecti Ecclesiarum Praelati, eum ad se accersebant, quilibet in sua Dioecesi eum praedicantem desiderabat, universi Sanctissimum Christi Apostolum praedicabant. Imo ipsimet principes Saeculares, ut Nicolaus banus de Vylak, Ladislaus de Maroth, Ladislaus de Gara banus Mathoniensis, et Ladislaus comes de Posega Jacobum summis laudibus celebrarunt, et ejus opera Bosniam, Hungariam, aliasque vicinas regiones â labe haeretica expurgatas fuisse testimonium perhibere non dubitabant.

XIV. Quamvis vero S. Jacobus nulli parceret labori, ut ex principatu Bosnae, et universa Hungaria haereses profligaret, vitia extirparet, et mores reformaret, maxime Ecclesiasticorum, qui adeo clericalis continentiae habenas laxabant, ut publice Sacerdotes concubinas alerent, nec ab eis possent absterreri, multa ab his perpessus est, dum se accingeret ad hoc grave scandalum tollendum, et praesertim in Dioecesi Quinque ecclesiensi, â qua omnino exulare jussus est. Nolebant enim hi incontinentiae patroni, et libidinis fautores ab eo Salutis verba audire, ut bene agerent, vitam emendarent, vitia extirparent, et dilectas dimitterent: de quibus certior factus Eugenius Bononia scribit ad Sigismundum Romanorum Imperatorem, et Hungariae Regem, ut sua, qua pollebat, suprema auctoritate opportunum tanto malo adhiberet remedium. Sigismundus Episcopum Quinqueecclesiensem, ejusque Capitulares graviter increpavit, eisque praecepit, ut Jacobum, quem expulerant, statim revocarent, et Dei opus prosequentem patienter audirent, ac benignè pertractarent, ut ex ejusdem litteris ad dictum Episcopum datis amplius patet, quas Waddingus , ut asserit tom. 11. pag. 4. n. 9 . ex autographo eduxit, et ut pateat, quanto zelo promovendae fidei hic piissimus Princeps merito imitandus ferveret, quanto in odio vitia haberet, et quanto desiderio virtutes implantare studeret, eas de verbo ad verbum huc transcribo:

56

Reverendo in Christo Patri, et Domino Fratri
Henrico Episcopo Ecclesiae Quinqueecclesiensis,
ac honorabilibus Dominis de Capitulo ejusdem
fidelibus nostris nobis dilectis.

Sigismundus Dei gratia Romanorum Imperator
semper Augustus ┬ ac Hungariae, Boemiae, Dal-
matiae, Croatiae etc. Rex.

Reverende in Christo Pater, ac honorabiles viri fideles, nobis dilecti. Ad nostram deductum est audientiam supra modum displicenter, quomodo vos timore Dei postposito, propriaeque Salutis immemores, normam, et professionem orthodoxae fidei excrescere, ac ejus salutiferas fimbras extendi minime cupientes, sed ejus quodammodo bono, et utilitati pro viribus derogare satagentes, Venerabilem Fratrem Jacobum de Marchia, Vicarium Bosnae, ac Inquisitorem haereticae pravitatis vobis, et toti regno nostro Hungariae, de mandato, et auctoritate Domini Apostolici, et nostro, viam veritatis demonstrantem, vestrosque excessus, et scelera, statui Ecclesiastica detrahentes, et detrahentia secundum doctrinam, et documenta Sanctorum Patrum caritativa, uti opus est, reprehendentem, vestri ê medio, et de vestris confinibus procul fugassetis, ipsumque â sua praedicatione et Inquisitione dictae haereticae pravitatis, et corrupti statûs, modis omnibus prohibuissetis, quod manifeste in ipsius Domini Apostolici, et nostrum cedit praejudicium, et jacturam. Et quia nos eumdem Fratrem Jacobum in dictis suis laudabilibus, Deoque devotis operibus tam vestri in medio, quam alias ubicumque per climata totius dicti regni nostri Hungariae modis omnibus, et absque renitentia aliquali roboratum habere volumus, et fulcitum, fidelitati vestrae firmiter, et districtè praecipiendo mandamus, quatenus mox agnitis praesentium continentiis, alio quocumque nostro mandato ad id minime expectato, dictum Fratrem Jacobum rursus vestri in medium honorificè recipere debeatis, suumque officium hactenus laudabiliter modo, ut praefertur, de dicti Domini Apostolici, et nostro mandato, ac auctoritate continuatum exercere, et practicare permittatis difficultate, et recusa, necnon cautela quibuslibet procul semotis. Et aliud in his, si nostra rigida gravamina, indignationemque nostram gravissimam incurrere formidatis, nullatenus facere praesumatis. Praesentes quoque, si secus feceritis, quod tamen non credimus, post ipsarum litterarum ostensionem, in exhibentis manibus volumus remanere. Datum Pragae in vigilia festi beati Bartholomaei Apostoli anno Domini 1437.

57

XV. Perceptis his comminatoriis litteris Sigismundi Imperatoris Henricus Episcopus Quinque ecclesiensis mox ad universum suae dioecesis clerum expedivit litteras, in quibus Jacobum omnibus enixe commendat, jubetque in omni loco, ad quem eum venire contigerit, administrari victualia, et alia necessaria suis impensis, prohibet simul, ne quis eidem in praedicatione Verbi Dei obstaculo sit, aut in officio Inquisitionis quoquo modo impedire praesumat. Sopita videbatur per has litteras insolentia haereticorum, sed non extincta, cessabat persecutio in beatum Jacobum publica, sed semper gliscebat livor invidiae, quae mortuo Sigismundo Imperatore, cujus prius auctoritas timebatur â malis, amabatur â bonis, denuò palam prorupit, et adeo protervè, quod Simon de Bachia Archidiaconus Ecclesiae Quinque ecclesiensis summa temeritate vel Episcopi, vel aliunde praetensa auctoritate, sententiam excommunicationis pronuntiaverit in beatum virum in oppido Vylak, et ejus districtu. Quare Jacobus Hungaria discessit, et ad Concilium Ferrariense perrexit, quem Eugenius IV. mox eodem anno 1438. ne absente Custode saevientes haereticorum lupi Dominicum gregem invaderent, aut delitescentes vulpeculae vineas demolirentur Ecclesiae, remisit in Hungariam, et Bosnam cum privilegio, quod â nullo sibi inferiore censuris Ecclesiasticis posset innodari, ùt patet ex ejusdem litteris incip. Cum ad partes datis Ferrariae anno 1438. Kal. Decemb. Pont. an. VIII. ut supra §. II. n. 2. et 3. hoc cap. dictum est.

XVI. Jacobus anno 1439. ex Hungaria, et Bosnia recessit ob aeris insalubritatem, prout loquitur Pontifex in suis litteris incip. Intelleximus datis Florent. die 5. April. 1440. Pont. ann. X. in quibus eidem licentiam tribuit, ut posset ad partes orientales, ubi aer calidus ipsius complexioni accomodatior est, cum aliis fratribus eò mittendis proficisci. In cujus locum ut (Vicarius [?] Bosnae) et Inquisitor haereticae pravitatis institutus fuit P. Joannes de Waya anno 1439. ut visum supra n. 6.

XVII. Anno 1452. fuisse Beatum Jacobum in Bosnam, et Dalmatiam, ut Commissarium Vicarii Generalis Cismontanae familiae Observantium amandatum, constat ex Waddingo tom. 12. pag. 149 n. 41. et 42. quem locum legenti patebit, eumdem, quamvis Vicarius Bosnae institutus non legatur, habuisse potestatem ordinandi omnia et facere circa Fratres ibidem degentes, ac si ipsemet Vicarius generalis Cismontanae Observantum familia ibidem personaliter adesset. Anno sequenti iterum

58

in Italiam redit, ubi diversis munus sibi â Summis Pontificibus demandatis laudabiliter functus est. Postremas quatuor suae vitae annis â Summo Pontifice missus erat Neapolim ad Regem Ferdinandum, qui eum pro suis obsequiis expetiit. Dimoratus Jacobus quatuor annis in obsequiis Ferdinandi Regis mortem vicinam praesentiens, Fratrum orationibus sese recommendabat, per triduum pessima colicae passione patienter tolerata post exantlatos plurimos pro Christi gloria labores ad patriam coelestem aeterna recepturus praemia migravit die 28. Novembris 1476. annos natus. 85. Religionis 60. utrimque completos.

XVIII. Quod Eximium Chronologum P. Lucam Waddingum quoad annos aetatis, et Religionis S. Jacobi de Marchia impetere praesumam, mihi vitio vertendum haud fore existimo, etenim de meo nihil adycio, sed suis se armis jugulat: Ait enim ad annum 1391. fuisse hoc anno natum beatum Jacobum de Marchia mense Septembri, et indutum habitu Franciscano die 25. Julii 1416. Unde necessario consequitur, beatum Jacobum vixisse annis 85. â tempore suae nativitatis, et in religione transegisse anno 60. menses tres, et dies tres, et non annis 80. et in religione annis ferme 60. ùt habet tom. 14. pag. 155. n. 34. Quod calculanti clarè patet.

XIX. Fuisse Jacobum de Marchia virum Spiritu Dei imbutum, gloriam Dei in omnibus zelantem, quam, ut promoveret amplius, nulla incommoda sive itinerum, frigoris, aestûs, imo nec pericula vitae eamdem absterrere poterant, constat tantùm ex adductis sufficienter. Si autem quis ejusdem corporis constitutionem nosceret desiderat, eam indico: Erat Jacobus mediocriter procerus, aspectu gravis, colore subniger, capite calvus, voce sonorus, eloquio facundus, memoria felix, ingenio acerrimus, omnigena doctrina excultus, in potu, et cibo parcissimus, in vigiliis, abstinentiis, laboribus assiduus, solitudinis, dum licebat, amantissimus, in responsione promptus, ad laudandum paratus, ad condemnandum tardus, omnibus gratus, si haereticos, quos acerrime impugnabat, excipias, erga omnes officiosus, et benevolus.

59

Caput IV.
De variis divisionibus Vicariae Bosnensis
Ordinis Fratrum Minorum.

I. P. Franciscus Gonzaga lib. de Orig. Seraph. Rel. tom. 1. p. 2. n. 459. asserit, Provinciam Apuliae prodiisse ex Vicaria Bosnensi, ubi sequentia habet: Provincia S. Nicolai in Apulia, quae binas regni Neopolitani Provincias Barensem scilicet, et Hydruntinensem complectitur, quaeque â Basilicatae Provincia Bradano, et â Provincia S. Angeli Ofanto fluminibus distinguitur, erat olim Provinciae Bosnae Argentinae Custodia, et ex ipsa ex Patrum decreto prodiit. Cum autem in Catalogo Provinciarum in Capitulo intermedio sub S. Bonaventura Narbonae celebrato inveniatur Provincia Apulia in 5. divisa Custodias, non videtur verisimile, potuisse Vicariam Bosnae intra tam breve tempus, id est usque ad annum 1260. ita excrevisse, ut in plures Provincias divideretur. Interim, quia indubitatum est, quod plures Conventus in partibus Apuliae aedificati extiterint, et gubernandi Vicario Bosnensi traditi fuerint, qui Conventus in unam Custodiam S. Catharinae coaluerunt, non est omnino negandum, quod Provincia Apuliae saltem quoad hos Conventus non prodivisset ex Vicaria Bosnensi.

II. De Provincia Hungariae idem dicendum venit, quod supra de Apulia dictum fuit, scilicet eam non totaliter prodiisse ex Vicaria Bosnensi, cum etiam in memorato Catalogo Capituli Narbonensis reperiatur in plures Custodias divisa, inter quas erat Custodia Zagrabiensis, Quinque ecclesiensis, Agriensis, et Transylvana, ex quo facile colligitur, eam tantum quoad partem ex Vicaria Bosnensi prodivisse; constat enim ex pluribus Pontificiis Bullis, multos Conventus fuisse aedificatos tam in Hungariae, Moldaviae, Valachiae, quam Transylvaniae partibus, qui Vicariae Bosnensi incorporati erant mox in sua origine. Fuisse unitos aliquo tempore Eugenii IV. incip. Etsi ex debito solicitudinis dat. Rom. IX. Kal. Februarii 1444. Pont. ann. XIV. ubi conqueritur contra Superiores Ordinis, quod Fratres Hungaros propter exortas inter illos aliquas discordias â Bosnensibus et Slavis [Iam ex hoc titulo, ni alia argumenta haberemus, videre est Vicariam duplicem titulum gesisse.] separaverint, praeficientes Hungaris Vicarium unum, et Bosnensibus, ac Sclavis alterum, quod Pon-

60

[…] ut inter se uniti fortius, et opportunius haereticis illarum partium occurrere possent, denuo univit, ubi inter caetera haec habet: Vos attendentes, quod unio incrementum, divisio ut plurimum detrimentum solet afferre compendii salutaris motu proprio …… tenore praesentium praedictas divisionem, scissuram, et separationem per quoscumque quavis auctoritate praeditos, et quomocunque in dicta Vicaria factas, procuratas, vel intentatas … revocamus, cassamus, irritamus, et etiam annullamus, nulliusque roboris, vel momenti fore decernimus, volumus, et mandamus, ac Vicariam ipsam Bosnae praedictam, illiusque Fratres praedictos, quoad domos, et loca citra, et ultra flumen Zanae (Savum)ubicunque trans mare Adriaticum consistentia … in eodem statu, in quo antequam divisiones, et separationes praedictae fierent, erant, quomodolibet emanata restituimus, reponimus, et reintegramus … quae omnia Vicariae Bosnae vocari, et nominari praecipimus, per unum Vicarium regi decernimus, cujus electio ad Fratres hujusmodi Vicariae, ipsius vero electionis confirmatio ad Generalem Ministrum praedicti Ordinis pro tempore existentis spectent, et pertineant. Idem Eugenius per alias suas litteras incip. Dum salubria laborum vestrorum studia dat. Rom. V. Nonas Julii 1446. Pont. ann. XVI. omnia loca â mari Adriatico usque ad confines Tartariae subjecit Vicariae Bosnae illis verbis: Nec non omnia alia domos, et loca Ordinis, et Observantiae praedictorum, ubilibet â mari Adriatico usque ad confines Tartariae consistentia quaecumque, et quotcumque numero sint, de dicta Vicaria esse, illique perpetuo subesse … decernimus per praesentes. Perpendens Nicolaus V. Eugenii Successor vastitatem Vicariae Bosnae, et multitudinem domorum, quibus regendis unicum Vicarium vix sufficientem esse, Eamdem Vicariam denuo divisit in Vicariam Bosnae, et Vicariam Hungariae, cujus Vicariae Vicarios non Ministris Provincialibus inibi existentibus, sed Vicario Gn'li Observantium subjectos voluit: ex quo patet, quod praeter hanc Hungariae Vicariam fuisse etiam Provinciam Hungariae distinctam, et huic Vicariae subjecit loca, et domos a flumine Zalba (nunc Dravo) usque ad mare Tartaricum consistentia, ut ex ejusdem litteris incip. Ineffabilis Summi providentia Patris dat. Romae IV. id. Feb. 1447. Pont. an. I. patet, ubi inter caetera sequentia leguntur: Cum itaque, sicut grandi mentis exhilaratione percepimus, tot opitulante Domino,

61

dictorum Fratrum in ipso regno Hungariae domus existant, quod ad fidelium inibi salutem animarum, et fidei propagationem orthodoxae plurimum conferret, ut in eo, et illi subjectis usque ad Scythiam, et mare Tartaricum partibus, atque provinciis, pro fratribus ipsis, specialis ab eadem Vicaria Bosnae, distincta Vicaria haberetur, in qua Vicarius pro tempore existens, ac inibi dicti Fratres praemissarum litterarum potirentur effectu: Nos pro futuro super iis adminiculum firmare cupientes, regnum, ac subjectas partes, et provincias hujusmodi, quoad ea, quae dictos Fratres concernunt ab ipsa Vicaria Bosnae totaliter, auctoritate praedicta separamus, atque dividimus, et in eis alia, quae Vicaria Hungariae nuncupetur, cujusque limites, et districtus â flumine Zalba, usque ad dictum mare protendantur, et specialis Vicarius sit, facimus, constituimus, ac deputamus …… Rursus quoque statuimus, et ordinamus, quod ipsi Vicarius, et Fratres ejusdem Vicariae Hungariae perpetuis in antea temporibus, non Ministris inibi Provincialibus, sed Generali per eamdem Sedem deputato, Generalis dicti Ordinis Ministri Vicario Cismontano debeant subesse. Post haec tempora non invenio amplius, quod Vicaria Hungariae fuisset denuo unita Vicariae Bosnenso-chrovaticae.

III. Provincia Dalmatiae, cujus in Catalogo S. Bonaventurae mentio fit, una cum Conventibus Ragusinis, varias vicissitudines passa est, nam saepius erat unita cum Vicaria Bosnae, et saepius divisa cum multi in partibus Dalmatiae, et Ragusinis allecti bonorum operum odore, et Sanctitatis fama Fratrum Vicariae Bosnae, pro iisdem Conventus ad inhabitandum aedificarent, prout ex pluribus Pontificum concessivis litteris manifeste constat, voluerunt Fratres tam Provinciae Hungariae, quam Dalmatiae illas domos ad se trahere, quas Bosnensis Fratres sexagenaria, et ultra possessione pacifice, et quiete tenebant, quorum temerarios ausus Martinus V. in suis litteris incip. Humilibus supplicum votis dat. Tybure IV. Nonas Julii 1421. Pont. an. IV. ad instantiam Fratrum Vicariae Bosnae expeditis, et ad Episcopum Diacensem directis, praecipiendo, ut loca in dictis partibus consistentia, quò fratres tum metu persecutionum tamquam ad loca securitatis confugiebant, tum senes fracti laboribus tanquam ad loca quietis sese recipiebant, repressit, inter caetera ait Pontifex: Pro parte dictorum Fratrum

62

Vicariae Bosnae fuit nobis humiliter supplicatum … Nos igitur … hujusmodi supplicationibus inclinati, Fraternitati tuae per Apostolica Scripta mandamus, quatenus … concessionem praefatam … auctoritate nostra approbes, et confirmes – intellige concessionem Conventuum Dalmatiae, quos prius P. Angelus Salvettus de Senis Minister Generalis Vicariae Bosnae adjudicavit. Tentarunt aliqui denuo ad annum 1437. sub Eugenio IV. separare domos quasdam â praedicta Vicaria, et Provinciae Dalmatiae adnectere, quibus Pontifex assentiri noluit expedito Brevi Ad ea ex debito . Imo 5. domos adjecit Vicariae Bosnae videlicet Conventum Ragusinum, Conventum de Saxo, seu de Scopulo prope Ragusium, Conventum S. Crucis prope Jadram, Conventum S. Nicolai prope Catharum, et Conventum S. Euphemiae prope Arbum: Quos Conventus dein anno 1447. Nicolaus V. â Vicaria Bosnae denuo separavit, et P. Vicario Generali Cismontano subjecit, suis litteris incip. Apostolicae nobis dat. Rom. V. Kal. Oct. Pont. an. I. cui per alias litteras incip. Ad hoc circa Regularis Observantiae. Dat. Rom. VI. Kal. Oct. eodem anno, injunxit, ut visitet, et reformet dictam Vicariam in disciplina regulari languentem per se, vel per alium substitutum Visitatorem. Intrâsse Bosniam Jacobum de Primaditiis Vicarium Generalem Observantium Cismontanae Familiae nuspiam reperire est, fuisse autem S. Joannem de Capistrano institutum Visitatorem in Bosnia, desumitur ex epistola Thomae Episcopi Farensis in Regno Bosnae Apostolicae Sedis Legati ad Capistranum data, ex qua etiam apparet, Conventus illos 5. nondum fuisse Provinciae Dalmatiae extraditos vi Ordinationis Nicolai V. En verba laudati Praesulis: Quia intellexi, quod Paternitas Vestra intendit aliquos Conventus Dalmatiae â dicta Vicaria segregare, decrevi Paternitatem Vestram monere super hoc, ut sim coram Deo, et mundo excusatus, si aliquid ex hoc sinistri advenerit. Sciat igitur indubitanter P. V. quod omnino impossibile est, Vicariam illam posse sustineri absque dictorum Conventuum Dalmatiae societate. Primò propter vitae necessaria, quae abinde scilicet Dalmatiae Conventibus recipit, ut vinum, oleum, vestes, et similia …… non enim talia sunt in Bosna pro Fratribus pauperibus, sed neque pro Dominis, et divitibus: iterum, quod post labores continuos, quos patiuntur fratres ibidem, et post pericula Teucrorum (intellige Turcorum)et haereticorum non habent pauperes antiqui, et senes refrigerium nisi reducendo se ad tempus ad Conventus securos Dalmatiae. Item

63

Reverende Pater, non posset major injuria fieri Regi Bosnae, quam dictos Conventus ita segregare … Datum Farae die 19. Feb. 1451. Quamvis vero S. Joannes de Capistrano, ut ad Vicariam Bosnam iret, destinatus fuerit, is tamen ad Bosnam non pervenit, prout legenti Waddingum ad annum 1451. et 1452. clarè patet; aperte enim cognoscitur, eum anno 1451. 13. Aprilis adhuc Venetiis fuisse, et dein primò in Germaniam migrâsse. Imo ipsemet Nicolaus Pontifex suam incorporationem per alias litteras incip. Apostolicae nobis dat. Romae 1453. XIV. Kal. Aug. Pont. an. VII. annullare, et cassare convincitur, ut habet Waddingus ex Reg. Vatic. lib. 42. Bullar. fol. 160. tom. 12. pag. 584. ait enim ibidem: Cum auctoritate Apostolica domus, seu Conventus Ordinis Minorum regularis observantiae Ragusii, et in Insula Daxae, Dioecesis Ragusinae existentes, una cum certis aliis domibus, et Conventibus Vicariae Bosnae … uniri, et incorporari concessae fuerint, nihilominus ex aliquorum relatione uniones, et incorporationis hujusmodi quacumque auctoritate factas …… cassavimus, et annullavimus, nulliusque roboris, et momenti esse decrevimus …… Cum autem …. ex hujusmodi unionum, et incorporationum cassatione, et annulatione grave scandalum, et periculum oriri possit, cum ii, qui Bosnae sunt, et haereticis, et Manichaeis fidem veram praedicant, vitae necessariis indigeant, maxime ab iis domibus, et Conventibus Ragusii, et Daxae existentibus, qui inter fideles sunt, et eleemosynis abundant debitum subsidium non recipiant. …… Nos igitur de praemissis certam notitiam non habentes … Fraternitati tuae (id est Episcopo Farensi, qui supra citatam epistolam ad Joannem Capistranensem dedit, quae et Pontificis cor emollire videtur) per Apostolica Scripta mandamus, quatenus per te ipsum super praemissis omnibus, et singulis, ac earum circumstantiis universis, auctoritate nostra te diligenter informes, et si per informationem hujusmodi ea vera repereris … tibi, ut praedictae domus, Conventus, et loca Ragusii, et Daxae existentia Vicariae praedictae perpetuò uniendi, incorporandi, ejusque jurisdictioni …… subjiciendi … plenam, et liberam auctoritate Apostolica facultatem, et licentiam impertimur. Postremis his sui Praedecessoris Nicolai inhaerens vestigiis Calixtus III. immediatus ejusdem Successor, etiam inhibuit, ne aliqua loca

64

â Vicaria Bosnae separarentur, et Provinciae Dalmatiae adjungerentur, ut patet ex ejus litteris incip. Dum Fructus uberes. Dat. Romae pridie Kal. Maji 1455. Pont. an. I. ubi inter caetera haec habentur: Dum fructus uberes … dilectorum filiorum Fratrum Ordinis Minorum in Vicaria Bosnae consistentium … diligentius attendimus, inducimur non immerito, ut ipsos, et eorum loca in suis manutenere juribus procuremus … Sane nuper … percepimus, quod licet Vehulae et Peigliud apud Spalatensem, Insula Capranicae apud Sibinicensem, et Pasmam, ac Hugliam, necnon Novi apud Jadrensem civitates, domus, sive loca dicti Ordinis sub praefato Vicariatu Bosniae … fore dignoscatur, tamen nonnulli … domos â dicto Vicariatu segregare, et alibi applicare, seu in eisdem Dalmatiae partibus alium Vicarium eligere moliuntur …… Nos igitur eorum fratrum dictae Vicariae statum prosperum, et tranquillum paterno zelantes affectu … omnibus, et singulis Praelatis, et aliis Fratribus Ordinis antedicti auctoritate Apostolica tenore praesentium, in virtute Sanctae Obedientiae districtius inhibemus, ne domos, vel alia loca ipsius Ordinis, in praedictis Dalmatiae partibus consistentia â Vicariatu, sub quo illorum Fratres constituti sunt, sejungere, segregare, aut quomodolibet separare, aut de segregando, vel disjungendo tractare facere quomodolibet praesumant: decernentes irritum, et inane, quidquid in contrarium contigerit per quoscumque quavis auctoritate fungentes scienter, vel ignoranter quomodolibet attentari ⁅⁆⁅⁆. Pius II. suis litteris incip. Dum uberes prid. Non. Aprilis 1459. determinavit Provinciam Dalmatiae subesse Vicariae Bosnae. Idem per alias litteras incip. Dudum per litteras datas ad Capitulum Generale familiae Cismontanae Romae die 16. Feb. 1463. unitas voluit Provincias Bosnae, et Dalmatiae, ubi ita loquitur: Volentes igitur auctoritate Apostolica his finem imponere, vobis infra scripta declaramus, et per Apostolica Scripta mandamus: Primò videlicet, quod de duabus Provinciis scilicet Dalmatiae, et Bosnae fiat una Provincia, quae vocetu r Provincia Bosnae, et Dalmatiae: Secundò, ut huic Provinciae praeferatur unus Vicarius italus, ut caput ambabus partibus indifferens, qui Vicarius eligatur in singulis generalibus congregationibus vestris per Generalem Vicarium, et definitores vestrae Generalis Congregationis: Tertiò, quod ejus officium perseveret per tres annos … qui tamen Vicarius Dalmatiae, et Bosnae subsit, ac pareat Vicario Generali Cismontano.

65

His Pontificiis litteris freti Patres Οbservantes in Capitulo Generali familiae Cismontanae apud S. Mariam Angelorum prope Assissium celebrato die 20. May 1464. congregati, dederunt P. Marco de Bononia Vicario Generali plenam facultatem agendi, tractandi, et definiendi in causa Bosnensium, et Dalmatinorum. Quapropter Marcus in Dalmatiam profectus Capitulum Pasmanii in Custodia S. Hieronymi celebravit, Bosnenses, et Dalmatini unioni consenserunt. Soli Ragusini, qui pridem praetextu quarumdam litterarum Apostolicarum domos quatuor Stagni, Slanae, Umblae, et Canalis Bosnensibus avulsêre eo titulo, quod in Dominio essent Ragusino, noluerunt reliquis uniri, nec ad Capitulum venire. Illic itaque duae familiae Bosnensis, et Dalmatina in unam coaluêre Provinciam, atque ut Dalmatina commodius regi possit, in duas divisa est Custodias Arbi, et Cathari, Arbensis his constabat domibus: Arbi, Vegliae, Rabinii, et Piranii, Catharensis istis, Cathari, Antibari, et Alexii. Custodiae S. Hieronymi jam diu institutae in familia Bosnensi adjunctus est Conventus Jadrensis: Custodiae Stagni Conventus Ragusinus, et Daxensis: Custodiae Cethinae Conventus Lesinae: Custodiae Corbaviae Conventus Tersacti. Ragusini unionem inire renuentes per Paulum II. Romanum Pontificem sub poena Excommunicationis latae sententiae ad eam acceptandam coacti sunt. Declinaturi Ragusini censuras iurarunt in Senatu, et apud Magistratum, ne in illorum Dominio hae litterae publicarentur, mitterentque suos Oratores, qui cum Pontifice agerent de retinendis domibus, quas sibi appropriarunt. Adeo instanter, et importunè perorarunt, ut Paulo II. placuerit facta confirmare, per suas litteras incip. Inter curas multiplices dat. Romae XIV. Kal. Jun. 1465. Pont. an. I. Dein Veneti vel suae Reipublicae verè a Bosnensibus cauturi, vel falsae suspicionis praetextu domos illas ad se trahere cupientes, sex sibi adjudicarunt Conventus in regione Dalmatiae existentes videlicet Villiani, Castrinovi, Pasmanii, Craponii, Spalati, et Corsulae: Quod videntes Superiores Ordinis sive ob metum Reipublicae Venetae, quae noluit aliquos subditos habere, qui haberent communicationem cum subditis alterius ditionis, sive ob aliam quamcumque causam decreverunt in Capitulo Generali Mantuae die 24. May celebrato 1467. ut Provinciae Bosnae, et Dalmatiae propter contrarias utriusque gentis conditiones separarentur. Conventus circa Jadram existentes, ut Occlani, Pasmani, et S. Catharinae Dalmatinis adjudicarentur, Conventus verò Veglensis, Insulae extra Vegliam, Tersathi, et Lesnae Bosnensibus.

66

Tandem anno Christi 1469. in Capitulo Generali Observantium in Insula Bisentina Provinciae Romanae die 17. Junii celebrato de mente Summi Pontificis conclusum fuit: ut Fratres Ragusaei cum locis suis sint una Provincia, cum Fratribus, et locis Dalmatiae, et faciant Capitulum, et eligant Vicarium sibi secundum consuetudinem familiae, et Fratres Vicariae Bosnae faciant Capitulum, et eligant suum Vicarium secundum consuetudinem familiae, et juxta antiquam consuetudinem Vicariae Bosnae. Et sic divisa manet Provincia Dalmatiae â Vicaria Bosnae usque ad hodierna tempora, quae S. Hieronymi titulum suscepit. Non longo post tempore Provincia Dalmatiae subdivisa fuit in Provinciam Dalmatiae, et Ragusii.

IV. Post annos 45. â divisione Vicariae Bosnae in Provinciam Dalmatiae subsecuta est alia divisio ejusdem Vicariae, videlicet in Provinciam Bosnam Argentinam, et Bosnam Croatiam, quae hodierna Carnioliae est. Quia verò de hac divisione in parte 2. uberius pertractare decrevi, illuc etiam lectorem remitto.

V. Custodiam Transylvaniae fuisse sub P. Francisco Miletich Min'ro Provinciali Bosnae Argentinae dimissam una cum locis, quae antea sub hac Provincia erant anno 1662. asserit P. Philippus ab Occhievia pag. 8. §. 3. Verum hoc assertum multipliciter â veritate esse alienum ostenditur: imprimis apparet ex Catalogo S. Bonaventuae, quod inter caeteras Custodias Provinciae Hungariae fuerit etiam Custodia Transylvana, dein clarius patet ex Bulla Urbani VIII. incip. Salvatoris nostri dat. Romae die 3. Feb. 1640. Pont. an. XVII. in qua domos in Transylvania sitas separat â Provincia Hungariae Ss'mi Salvatoris, et in propriam Custodiam erigit, et subjicit directioni Min'ri Generalis, non Provinciali Bosnae Argentiae, en verba ex Bulla, quam adducit P. Carolus Maria Perusinus tom. 3. p. 1. fol. 23. praelaudati Pontificis excerpta: Sane pro parte dilecti Filii Procuratoris generalis Ordinis Fratrum Minorum Reformatorum nuncupatorum S. Francisci nobis nuper expositum fuit, quod pro cultura Catholicorum in Transylvania … maxime expedit ex domibus Regularibus Fratrum Minorum Strictioris Observantiae Ordinis hujusmodi, in eisdem partibus existentibus, unam Custodiam Transylvaniae nuncupandam erigi, et â Provincia S. Salvatoris Ungariae ejusdem Ordinis separari … Nos igitur ejusdem Procuratoris Generalis …… supplicationibus

67

inclinati, tres, quae â Fratribus Minoribus Strictioris Observantiae hujusmodi ad praesens, ùt asseritur, inhabitantur in Transylvania, nec non aliam de Cich, eorumdem Fratrum Provinciae S. Salvatoris Ungariae praedictae, domos regulares ab eadem Provincia Sancti Salvatoris, illiusque Ministri Provincialis jurisdictione, et superioritate … Apostolica auctoritate tenore praesentium perpetuo separamus, ipsasque quatuor domos regulares hujusmodi in Custodiam Transylvaniae nuncupandam eisdem auctoritate, et tenore etiam perpetuo erigimus, illamque jurisdictioni … Ministri, et Commissarii Generalium … immediatè subjicimus. Cum igitur Custodia Transylvaniae in Catalogis Provinciarum nunquam sub Vicaria Bosnensi, sed semper sub Provincia Hungariae adnotata reperiatur, facile eruitur, eam eo modo sub Vicaria Bosnensi extitisse, prout suprà de Provincia Hungariae dictum, videlicet, quod aliqui Conventus pro Fratribus Minoribus Vicariae Bosnae in eadem extructi fuerint, prout certum est, tum ex jam allatis, tum ex aliis Pontificiis litteris.

VI. Custodiam Bulgariae semper fuisse sub Vicaria Bosnensi, ex omnibus Provinciarum Catalogis manifestè eruitur. Quae Custodia anno 1645. fuisse separata â Vicaria Bosnae, et exempta â jurisdictione Vicarii Bosnae, fuitque instituta Custodia per se, et absoluta. Haec Custodia dein anno 1676. a Clemente X. ut habet Carolus Perusinus, evecta fuit in Provinciam.

VII. Anno 1735. fuit Provincia Bosnae subdivisa in Provinciam S. Caji Dalmatiae, quae nunc Provincia Sanctissimi Redemptoris Dalmatiae vocitatur. Vastitatem, et amplitudinem, quam olim haec Provincia habuit, facile conycere licet, ex vastitate, et multitudine Conventuum, quos haec Provincia non obstantibus jam tot divisionibus adhuc tempore hujus divisionis habuit, quam amplitudinem, ut quivis facilius metiri valeat, instrumentum divisionis synoptice subjungo, quod talis est tenoris: Provinciam nostram Bosnae Argentinae Observantium tot incommodis, et difficultatibus irretitam esse comperimus …… cum enim latissime pateat, utpote quae per Bosniam, Illyricum, Hungariam, Slavoniam, finitimasque regiones ita protenditur, ut longitudo ejus, et latitudo quingentis, et ultra milliaribus constet …… Nos itaque ejusdem Provinciae incolumitati quantum cum Domino possumus, consulere ex animo cupientes …… harum litterarum vigore, utentes facultatibus Nobis â Sancta Sede concessis, in nomine Domini, Bosniae Argentinae Provinciam in duas dividimus, seu ex ea duas Provincias constituimus, ac primam in Bosnia, Slavonia,

68

Hungaria, Sirmio, Servia, et bannatu Temesvariensi: alteram in Dalmatia erigimus, et fundamus. Ex his priorem Provinciam veluti hujus Matrem, antiquam Bosnae Argentinae denominationem, et locum, quem hucusque obtinuit, in serie Provinciarum Ordinis retinere volumus … atque ad eam pertinere Conventus S. Joannis Baptistae Suttischae , S. Spiritus Foinizae , S. Catharinae Crescevi , S. Augustini Vellicae , S. Antonii Hassicearum , S. Spiritus Posegae , Ss'mae Trinitatis Bradii , S. Michaelis Gradiscae , Ss. Petri, et Pauli Crenikini , Immac. Conceptionis Diakovae , S. Crucis Essekini , S. Francisci Budae , S. Antonii Bajae , S. Mariae Buesini , S. Antonii Tolnae , S. Francisci Arachini , S. Mariae Gratiarum Radnae , Ss. Philippi, et Jacobi Valkovarini , Ss. Petri, et Pauli Sarengradini , S. Francisci Varadini , S. Joannis â Capistrano Ilisini ejusdem Belgradi, tum Residentias S. Antonii Csumik , S. Joannis Nepomuceni Themesvarini , S. Stephani Regis Moacktini , S. Emerici Poscae , Sanctae in Caelum Assumptae Foelduarini , et Ss'mae Trinitatis Szomborini . Provinciae verò in Dalmatia positae concedimus S. Caji Papae, et Martyris titulum … ad eamque spectare decernimus Conventus S. Mariae Gratiarum Vissovani , S. Laurentii Martyris Sebenici , S. Mariae Makarschae , S. Mariae Zaostrovii , S. Antonii Tinae , S. Crucis Zivogosnae , S. Mariae Gratiarum Signii , S. Francisci Almisii , et Immaculatae Conceptionis Carini , cum Residentiis Ss'mae Annuntiationis Spalathi , S. Antonii Suchiurae , et S. Martini Brachiae . Has itaque Provincias hoc modo erectas, et constitutas haberi reipsa volumus in classe Provinciarum Ordinis etc. Datum Romae ex Aracoeli die die 26. Maji 1735. Fr' Joseph Maria ab Ebora Commissarius Generalis Ordinis, et Apostolicus.

VIII. Ultimam tandem haec gloriosa, et faecunda parens Provincia Bosnae Argentinae enixa est prolem, Provincam scilicet S. Capistrani titulo insignitam anno 1757. Cujus irreverentiam erga suam Matrem, si spectes haud legitimam, sed spuriam intrepidè pronuntiabis; etenim filia excrescens recalcitrare coepit, et ipsam Matrem ê sua domo, et possessione ejicere tentabat, cui, utpote ingratae res ê voto non successit. Volo dicere: Patres Provinciae Bosnae in partibus fidelium, Sclavoniae, Sirmii, et Hungariae constituti manibus, pedibusque laborârunt, ut â Fratribus in Bosnia sub Turcico jugo gementibus dividerentur, cum communicatio inter eosdem in dies evaderet difficilior, periculosior, et dispendiosior, cui divisioni et ipsimet Fratres Bosnienses assentiri coacti sunt. Facta est igitur divisio Provinciae

69

Bosnae Argentinae, in Provinciam S. Joannis de Capistrano, cui adjudicati erant ex decreto Ministri Generalis Clementis â Panormo omnes Conventus Residentiae, et Parochiae extra ditionem Othomanicam existentes. Ast hac divisione minime contenti Capistranenses, en ingratitudinem! egerunt, ut Provincia Bosnae Argentinae redigeretur ob paucitatem Conventuum illi remanentium in simplicem Custodiam, ut prae Matre praecedentiam haberet, eisque tamquam pedissequa obsecundaret. Egerunt, et obtinuerunt Patres Provinciae S. Capistrani, ut in decreto separationis emanato die 5. Junii 1757. Provincia Bosnae ob exiguum tantum trium Conventuum numerum sub titulo S. Crucis in Custodiam redigeretur. Ast Deus, qui humilia benignus respicit, et alta â longe cognoscit, volens conterere superbae, et ingratae filiae proterviam, commovit corda Patrum Bosnensium, ut non tantum filiae quaererent vindictam, sed vel maximè suum quaererent conservare honorem: quo instigante suam injuriam sincere exposuerunt eidem Clementi â Panormo Ministro Generali, qui visis justis Bosnensium gravaminibus, Provinciae Bosnae Argentinae illum honoris, ac praeeminentiae locum tribuit, quem ante praefatam divisionem possidebat, ad quem effectum antiquum sigillum, cum veteri Epigraphe, nempe Sigillum Provinciae Argentinae Bosnae, sicque Provincia S. Capistrani, veluti filia, huic tamquam Matri locum, et praecedentiam cedere debuit, ùt magis claret ex decreto Clementis â Panormo Ministri Generalis emanato Romae ex Aracoeli die 24. Novembris anni 1758. Quod Decretum Clemens XIII. suis litteris incip. Pastoralis Officii dat. Romae 15. Decembr. 1758. Pont. sui anno I. confirmavit. Dixisses! per hoc decretum Ministri Generalis, ejusque confirmationem â Summo Pontifice factam, Patres Bosnenses ad quietem repositos, et Patrum Provinciae S. Capistrani importunitati finem impositam fuisse: Sed falleris; etenim Capitulo Generali die 29. May 1762. Mantuae celebrato, causam recoxerunt, petieruntque praecedentiae locum relatè ad Provinciam Bosnae Argentinae; sed cum honore dimissi, et hoc responso: Satis provisum, et observandum Breve Ss. Domini nostri Clementis XIII. contenti abire debebant. Ex his tam multiplicibus divisionibus Provinciae Bosnae, facile quivis colligere poterit, eam tantae fuisse faecunditatis, ut si non superet,

70

saltem adaequet omnes per totum latum orbem dispersas sua faecunditate Seraphicae Religionis Provincias: Si vero longitudinem, et latitudinem ejusdem primaevae, et successivae amplitudinis consideraveris, nulli secundam absque timore dicas necesse est. Ast, proh dolor! tantarum filiarum faecundissima Mater, quae tot proles pro exultatione S. Matris Ecclesiae procreavit, tot filias in sinu suo ad conterendos haereticorum cuneos solicitè enutrivit, adhuc hodiedum sub immani Turcorum jugo gemebunda suspirat, angustis constricta terminis, quae nonnisi tres formales Conventus videlicet S. Joannis Baptistae de Suttiskae, S. Spiritus in Foinicza, et S. Catharinae Virginis et Martyris in Kressevo, sex Residentias videlicet S. Michaelis Archangeli de Varesh B. V. Mariae in Coelos Assumptae de Traunik (aliter Herbosa): Nativitatis ejusdem de Saralio: S. Michaelis Archangeli de Ivanska: S. Petri de Salinis, et S. Joannis Baptistae de Jaiczae, ac Parochias triginta duas in suo ambitu complectitur, ubi fideles numerantur ad quinquaginta millia, Fratres verò, qui his, quasi soli inserviunt, nonnisi 150. circiter reperiuntur. Unde merito de ea dici potest illud Annae Prophetissae: Quae multos habebat filios, infirmata est 1. Reg. 2.

Caput V.
De modo gubernandi Vicariam usque ad
divisionem ejusdem in Provinciam Bosnae &
Croatiae, deque ejusdem Superioribus.

§. I.
De regimine Vicariae Bosnensocroaticae.

I. Qui vel â longe Chronologiam Ordinis Fratrum Minorum salutavit, facile concludet, Vicariam Bosnensem varias subiisse regiminis formas; Cum enim regimen Ordinis in capite variis quateretur perturbationum procellis, etiam in ipsis ortûs cunabulis, necesse est, ut et membra sub tali capite constituta per naturalem connexionem aliquos turbinum motus persentiscant. Ut taceam de perturbationibus in Seraphica Religione excitatis

71

N' ^o 4.

sub Ministro Generali P. Elia de Cortona, qui aliquas relaxationes contra regulam in Ordinem introducere moliebatur, referam diversas Congregationes, quae suis temporibus ex ordine prodierunt, et alium â caeteris vivendi modum adinvenerunt.

II. Cum anno 1236. P. Elias de Cortona secundo electus fuisset, per varias artes, et calliditates â primaeva S. P. Francisci institutione ordinem avertere conabatur: Seraphici Patris Francisci discipuli, et socii superstites, aliique Fratres Regulae observatores, dolentes vivendi normam Sancti Patris contemni, et ab eo ordinata postponi novis dissolutorum hominum adinventis videntes, persuaserunt multis Eliae sequacibus, ut Regulam Evangelio conformem observarent, ducemque constituerunt P. Caesarium Spirensem germanum virum integerrimum, doctum, Sanctum, Evangelicae paupertatis, et Regularis observantiae intrepidum observatorem, et defensorem, cujus sequaces ab ejus nomine dicti sunt Caesareni.

III. Secunda reformatio fuit dicta Clarenorum â Fratre Angelo Clareno sic nuncupatorum: cum enim Fratres Raymundus Thomas Tolentinus, et Petrus â Macerata Evangelicae paupertatis zelatores, et Regulae S. Patris Observatores aegre ferrent, quod in Provincia Marchiae Fratres oblationes pecuniarias in Missis novorum Sacerdotum admittant, cippos pro eleemosyna in Ecclesiis ponant, et aliis modis contra Sanctam paupertatem delinquant, eos anno 1290. P. Raymundus Gaufredi Minister Generalis unacum Fratribus Angelo Clareno, Marco de Monte Sapone, et Petro ad evitandas aliorum Fratrum persecutiones misit ad Regem Armeniae pro animae suae solatio, et ad instruendum populum, qui ad Christianam fidem quotidie accedebat. Reversus Angelus 1294. â Caelestino V. pro se, et suis sociis diploma obtinuit, ut eis quaedam loca in solitudinibus erigere liceret, Eremitas vocari, et Eremiticam vitam ducere. Hi Clareni sub Leone X. anno 1517. per Bullam unionis uniti erant Fratribus regularis Observantiae.

IV. Vacante Apostolica Sede ob Clementis V. Summi Pontificis obitum duobus fere annis, et Ordine Minorum Patre Alexandro ab Alexandria Generali Ministro jam defuncto, per unum annum, et menses octo existente absque Ministro Generali, occasionis opportunitate desumpta circa 120. Fratres anno 1314. in Narbonensi Provincia, unde Reformatio Narbonensis dicta, Regulae zelum praeferentes, ex multis collecti Provinciis â Praelatorum Ordinis legitima obedientia recesserunt, novo vivendi modo initium dantes, Custodes, Guardianos, caeterosque Officiales propria auctoritate sibi deputaverunt. Ast haec Congregatio per P. Michaelem de Caesena Generalem Ministrum suffultum Auctoritate Joannis XXII. brevi dissipata fuit.

72

V. Anno Domini 1368. Fratres Paulutius Fulginas favente Hugolino de Trincis Fulginei Principe obtinuit â P. Thoma Farignano Generali Ministro domunculam Bruliani, in loco hororis, et vastae solitudinis inter Fulgineum, et Camerinum, in qua reformationis toties ab aliis intentatae, non tamen prudenter directae, radices fixit, et fundamenta eo solidiora, quo humiliora regularis observantiae jecit. Haec reformatio brevi tempore tanta sumpsit incrementa, ut non tantum per Italiam copiosè propagaretur, sed etiam ad alias Provincias, et regiones extenderetur adeo, quod brevi in plures Provincias excreverit. A. C. 1430. P. Guliellmus de Casali Minister Generalis instituit S. Bernardinum Senensem tamquam Commissarium super novellam Observantium familiam. Dein verò A. C. 1443. praecepit Eugenius IV. P. Antonio de Rusconibus Ministro Generali in comitiis Patavinis eodem anno electo, ut Observantium familiam ipsis Observantibus regendam committeret, et in duas partes divisam citromontanam traderet Fratri Joanni â Capistrano, ultramontanam verò Fratri Joanni Mauberto. Post haec tempora Observantes tam Cismontani, quam ultramontani semper celebrarunt sua Comitia particularia, in eisque Vicarios Generales sibi delegerunt, confirmandos â Ministro Generali. Multi Pontifices coegerunt Capitula Generalissima, ad quae et Observantes, et Conventuales advocabantur, ut intra has duas familias unio fieret: quia verò Conventuales â suis privilegiis relaxativis recedere detrectabant, et Observantes Regulam ad litteram observare omni fervore contenderent, res infecta remansit usque ad annum 1517. quô Leo X. videns unionem esse impossibilem eos ab invicem separavit, et cuilibet parti suum proprium eligendi Generalem potestatem fecit.

VI. Ad Vicariam Bosnae [(?)](quam in hac parte ita denomino, cum illam non reperiam ad dignitatem fuisse Provinciae evectam usque ad annum 1506. [(?)]quo anno invenio eam â Waddingo in numero Provinciarum positam) ait ex Gonzaga P. Franciscus Glavinich de orig. Provinciae Bosnae Croatiae pag. 9. Patrem Bartholomaeum ab Alverna fuisse missum â P. Min'ro Gn'li Antonio Pyretto anno 1407. qui primus dedit Vicariae Bosnensi nomen Provinciae, sed mihi neutrum probatur, non primum, quia P. Bartholomaeus de Alverna jam anno 1372. Vicarius Bosnae extitit, ut sequenti §. ostendam, non secundum, quia, in sequentibus Provinciarum Catalogis tantum invenio in numero Vicariarum, ut eos lustranti patere potest, quod etiam ex multiplicibus Romanorum Pontificum literis patet, qui eas Vicario Bosnae Vicariae

73

et non Provinciae Bosnae inscripserunt: non obstantibus tot factis in Religione mutationibus, semper regulam S. Francisci juxta ejusdem Spiritum observabat. Quod autem aliqui abusus inter eos irrepserint, et bona aliqua immobilia acceptaverint, non est mirandum; cum enim in medio haereticorum, et schismaticorum eos versari oportebat, multa incommoda ab eis perpessi sunt, et etiam alios ad suam partem falsis simulationibus trahebant, eisque persuadebant, ne Fratribus eleemosynas tribuant: quorum necessitati paterno affectu providere volens Martinus V. per suas literas incip. Excolentes vineam Domini Sabbaoth potestatem eis dedit in aliis partibus eleemosynas quaerendi, ut supra c. 2. §. 3. n. 3. visum est. Ast et hi abusus Vigilantia Superiorum, et maxime operâ S. Jacobi de Marchia eliminati erant, Fratres dein regularis observantiae adeo tenaces erant, ut etiam contra Regium Edictum, quo praecipiebat suis subditis, ut Fratribus sponte eleemosynas tribuant, et si id facere neglexerint, eos ad elargiendam eleemosynam cogendos fore, protestarentur, nolentes eleemosynis coactis frui, ne regulae suae aliquod vulnus infligere videantur.

VII. Tam ex Catalogo Provinciarum sub S. Bonaventura in Capitulo Narbonensi confecto anno 1260. quam ex Catalogo P. Bartholomaei Pisani anno 1400. facto et subsequentibus patet, Vicariam Bosnae fuisse semper in plures Custodias divisam, cuilibet Custodiae assignati erant aliqui Conventus, â quorum principaliori Custodia denominabatur, quamlibet Custodiam gubernabat specialis Custos, qui tamen absque speciali licentia Vicarii Conventus sibi subjectos visitare non poterat, dum vero ex Ministrorum, aut Vicariorum mandato visitabant suas Custodias, debebant eisdem aperire, et tradere integras visitationes, ut conclusum fuit anno 1292. in Congregatione Generali Parisiis habita. Et cum Nicolaus IV. anno 1288. statuerit, ut omnium Custodum unius Provinciae voces haberentur pro una: Hinc consuetudo inalevit in Ordine, ut ante Capitulum Generale ex his Custodibus unus eligeretur, qui votum ferret juxta praescriptum Regulae in praedicto Capitulo, solebatque vocari Discretus, aut Custos Custodum. His mos fuit in Ordine usque ad Capitulum Generale Salmanticae die 2. Junii 1618. celebratum, in quo conclusum erat, ut Custos ad Capitulum Generale cum Ministro Provinciali accedens eligatur in Capitulo Provinciali. Causa autem erectarum in Provincia Custodiarum erat amplitudo Provinciae, et nimis magna Conventuum distantia, quibus omnibus perlustrandis unicus Vicarius insufficiens erat. Tum etiam, quia aliqui Conventus in partibus infidelium siti erant, quo Vicariis pro libitu

74

ad visitandos Fratres accedere non licuit.

VIII. Quoniam Vicaria Bosnensis in medio haereticorum, schismaticorum, ac infidelium plantata, enutrita et augmentata fuit, non potuit ex propriis natis tot habere Fratres, qui sufficientes essent, in omnibus partibus, quas in circuitu suo complectebatur, praedicandi verbum Dei, reconciliandi ad fidem Catholicam reversos, et infideles salutari baptismatis fonte abluendi: Unde necesse erat ex aliis longinquis, et dissitis mundi partibus in auxilium Apostolici laboris Spiritus Sancti flamma succensos, amore erga proximum flagrantes, zelum animarum tantùm prae oculis habentes Fratres advocare, prout fecisse legimus, Ludovicum piissimum Hungariae Regem, cui tunc et Bosna suberat, qui ad bis mille Fratres â Ministro Generali petiit in Bosnam mittendos, cujus votis deferre cupiens Minister Generalis scripsit ad Ministrum Provincialem Provinciae S. Francisci mandans, ut litteras laudati Regis Fratribus pro lucranda Indulgentia Portiunculae Assissium convenientibus praelegat, eosque ad hoc munus Apostolicum adhortetur, prout magis videri potest c. 2. §. 3. n. 1. Cum ergo in Vicaria Bosnae pauci in ea nati Religionis habitum assumpserint, et propter defectum studii; quia in ea Vicaria, quae potius, ut Missio consideranda, ob haereticorum tumultus nullo non tempore excitatos, studia erigi haud poterant, in quibus Juvenes litteris debitè informarentur, paucos reperire fuit, qui sufficienti scientia, et prudentia ad tam amplam debite regendam Vicariam praediti fuissent: Unde necessarium erat Superiores ex aliis Provinciis assumere, quorum aliqui per Ministros Generales deputati, ut P. Peregrinus de Asculo, et P. Bartholomaeus de Arverna, ac prima vice S. Jacobus de Marchia, alii per Summos Pontifices deputati, ut Fabianus de Bachia, alii per Fratrum ejusdem Vicariae vota in Vicarios assumpti, alii demum excrescente Familia Cismontana regularis observantiae in Capitulis Generalibus hujus Familiae per Generale Diffinitorium instituti erant, ut Bernardinus â Fossa, Dominicus â Gonissa, Bernardinus â Caymis, et Petrus de Bosna. Postquam verò anno 1469. Dalmatini cum Ragusaeis â Vicaria Bosnae ex decreto Generalis Capituli familiae Cismontanae Observantium in Insula Bisentina celebrati dividerentur, fuit quidem ab eodem Capitulo Vicariae Bosnae data potestas eligendi Vicarium juxta antiquam consuetudinem Vicariae Bosnae, erant tamen adhuc aliqui â Capitulis generalibus positi, Catalogum Vicariorum Vicariae Bosnae, quorum notitiam habere potui, dabit sequens

75

§. II.
Catalogus Vicariorum Vicariae Bosnae.

I. Invenio in Waddingo tom. 5. pag. 397. n. 2. litteras Bonifacii incip. Licet ex omnibus datas ad Ministrum Sclavoniae Romae III. Kal. Maji A. C. 1298. Pont. an. IV. cui Ministro facultatem tribuit in partibus Bosnae, Serviae, Croatiae, Istriae, et Dalmatiae ipsos Inquisitores haereticae pravitatis amovendi, et alios substituendi sibi bene visos. Dein ad A. C. 1325. reperitur in Regno Bosnae institutum fuisse Inquisitorem haereticae pravitatis quemdam Fabianum Minoritam, ut patet ex litteris Joannis XXII. incip. Repetita frequenter dat. Avenione Nonis Junii Pont. an. IX. ad Stephanum Principem Bosnensem, quem, ut praedicto Fabiano faveat, eidemque suum officium exercenti viriliter assistat, paternè exhortatur. Hunc Fabianum fuisse adhuc Inquisitorem in Bosna anno 1337. eruitur ex Waddingo ad hunc annum. An vero Fabianus, aut aliquis alius ex praedecessoribus Inquisitoribus etiam Vicarius, et Superior Fratrum Vicariae Bosnae fuerit, mihi compertum non est.

II. Postquam ad annum 1339. P. Gerardus Odonis Minister Generalis Bosniam penetrâsset, et Fratres in Vicaria Bosnae Conversioni haereticorum intendentes obfirmâsset, recedens permisit ibidem, ut suum Vicarium

1. P. Peregrinum de Saxonia, aliis ab Asculo, qui Vicariam rexit usque ad annum 1349. quo anno creatus est â Clemente VI. Episcopus Bosnensis, fallit hic P. Philippus ab Occhievia, qui ait in Epitome vetust. Prov. Bosn. c. 2. §. 3. pag. P. Peregrinum fuisse in Bosniam missum pro Vicario â praelaudato Ministro Generali anno 1349. Constat enim eodem anno eum fuisse Episcopum ex litteris Clementis praedicti incip. Dum ad universas Orbis Ecclesias dat. Aven. V. Kal. Feb. Pont. an. VIII.

2. P. Bartholomaeus de Alverna, quem P. Glavinich, et Philippus ab Occhievia ponunt ad ann. 1407. et dein 40. annis regnâsse asserunt, sed id tum ex annis antecedentibus, quam subsequentibus mihi falsum probatur; ego enim invenio praedictum Patrem Vicarium Bosnae jam anno 1372. constitutum fuisse, ut ex litteris Gregorii XI. incip. Ad procurandam salutem anima-

76

rum dat. Aven. X. Kal. Jul. A. C. 1372. Pont. II. patet, in quibus inter caetera sequentia ponuntur: Dilecti filii Bartholomaeus de Alvernia Vicarius dilecti filii Ministri Generalis Ordinis Fratrum Minorum, ac Fratres ejusdem Ordinis in partibus Bosnae constituti, et tamquam apes argumentosae circa praedictionem verbi Dei, ac conversionem haereticorum, et schismaticorum partium praedictarum, in quibus eorum habitat multitudo, suos nuncios ad Sedem Apostolicam destinarunt etc. Ex subsequentibus annis etiam patet, eum anno 1407. non fuisse institutum Vicarium, quia certum est anno 1432. fuisse positum Vicarium beatum Jacobum de Marchia, ùt colligitur ex adductis supra c. 3. §. 4. n. 2. Si ergo Bartholomaeus anno 1407. positus fuisset Vicarius, certè annis 40. gubernare non potuit, ut calculanti patet. Cum autem illius vestigia in variis monumentis reperiantur, quod fuerit Vicarius anno 1400. 1402 (1407.?) facile concluditur, eum annis 40. praefuisse Vicariae Bosnae, quia ex hac supputatione absque eo, quod sciatur annus institutionis, et mortis, conficiantur jam anni 35.

3. P. Marinus (aliis Marianus) Hunc constat celebrâsse Comitia Provincialia in Vesela Straska, quibus interfuit Rex Ostoja anno 1406. ita P. Philippus ab Occhievia c. 2. §. 3. pag. 30. Ast, cum certum fit, P. Bartholomaeum de Alvernia fuisse Vicarium anno 1402 (et 1407.?) non video, quomodo hic subintrare potuerit P. Marinus? potuisse eum nihilominus Capitulo praesidere tamquam Commissarium delegatum vel ob infirmitatem Bartholomaei, vel ex alia quaecunque causa, non pernego.

4. S. Jacobus de Marchia ab anno 1432. usque ad annum 1439. ut ex supra c. 3. §. 4. adductis patet.

5. P. Joannes de Waja Hungarus annis 1439. 1440. 1441. 1442. 1443. fuit etiam Inquisitor haereticae pravitatis ab Eugenio IV. institutus, ut videre est supra c. 3. §. 3. n. 6.

6. P. Fabianus de Bachia annis 1444. 1445. 1446. quem Eugenius IV. et omnes in Vicariatu Bosnensi ejus Successores, constituit Inquisitores haereticae pravitatis loc. cit. n. 7.

7. P. Michael de Jadera, hunc P. Philippus ab Occhievia ex quodam decreto Stephani Regis signato in Kognicz ponit ad annum 1446. ego invenio, eum fuisse Vicarium anno 1450. et 1451. Utrum autem annis intermediis etiam fuerit, nil certi apparet.

8. P. Robertus Liciensis fuit electus 1454. sed, quia â Regulari observantia aliqualiter deflexerat, eum P. Vicarius Generalis Cismontanae Observantium familiae, confirmare detrectavit.

77

9. P. Philippus de Ragusio, quem reperio fuisse Vicarium anno 1457. et 1462. utrum verò etiam annis intermediis fuerit Vicarius? quamvis probabile videtur, ut certum asserere non audeo.

10. P. Bernardinus â Fossa Aquilanus annis 1464. 1465. 1466. fuit electus in Capitulo Generali Observantium celebrato in loco S. Mariae de Angelis apud Assissium die 20. Maji 1464.

11. P. Dominicus de Bonissa (aliis de Gonissa) annis 1467. 1468. 1469. fuit electus in Capitulo Generali Observantium celebrato in Conventu Mantuano die 24. Maji 1467.

12. P. Angelus ab Herbosa. Hunc Haroldus dicit a Verbosa, [et bene dicit; beatus Angelus Zvizdović non erat de Travnik, sed de Vrhbosna] ponitque eum, qua Vicarium mortuum esse Foiniczae in Conceptu Sanctitatis ad ann. 1458. Mortuus est P. Angelus anno 1498. ut Scriptores ejus vitae conveniunt, hinc esse potuit, quod eo tempore fuerit Vicarius, cum alium non inveniam, ast non 1458.

13. P. Franciscus de Ragusio annis 1473. 1474. an autem aliquibus anterioribus, vel posterioribus annis etiam fuerit Vicarius, nuspiam reperire est.

14. P. Mihael de Croatia 1486.

15. P. Petrus de Bosna electus in Capitulo Generali Observantium Mediolani celebrato 13. Julii anno 1498. reperi hunc virum, fuisse etiam Vicarium Provincialem anno 1510. et 1512. utrum autem tempore continuo, aut interpolato fuerit? me omnino latet.

16. P. Antonius â Jezero anno 1513. qui fuit ultimus Vicarius Provinciae Bosnae, antequam ab ea divideretur Provincia Bosnae Croatiae

Caput VI.
De Religiosis Sanctitatis opinione fulgentibus,
deque pro Christi fide sanguinem fundentibus.

I. Multos Religiosos in Sanctitatis opinione ex hac vita migrâsse, multos quoque martyrio affectos fuisse, ex eo sine alia demonstratione quivis colligere poterit, quod in medio haereticorum semper vixerint, quorum furor tanto ferocior erat, quantò fervor Religiosorum in proponendis verae fidei dogmatibus S. Spiritus impulsu augebatur. Cum autem etiam in Provincia Bosnae Croatiae post divisionem â Provincia Bosnensi non deerant viri, qui suis virtutibus Religionem illustrarent, omnium, sicut et Episcoporum ex hac Provincia assumptorum Catalogum in sequenti parte texam, ut glorificetur Deus semper benedictus in Sanctis suis.